Kinh Thánh nói gì về sự phân định?

Trong một thế giới đầy dẫy tiếng nói, triết lý và những sự dạy dỗ lẫn lộn, khả năng “phân định” trở thành một kỹ năng sống còn cho Cơ Đốc nhân. Sự phân định không đơn thuần là sự thông minh hay nhạy bén tự nhiên; đó là một món quà thuộc linh, một kỷ luật được nuôi dưỡng, và là mạng lệnh thiết yếu để bước đi trong ý muốn trọn vẹn của Đức Chúa Trời. Bài nghiên cứu này sẽ đi sâu vào cơ sở Kinh Thánh, bản chất, và sự ứng dụng thực tiễn của sự phân định thuộc linh.

I. Định Nghĩa và Tầm Quan Trọng Căn Bản

Sự phân định thuộc linh (spiritual discernment) là khả năng nhận biết, đánh giá và phân biệt một cách chính xác giữa chân lý và sai lầm, giữa điều đến từ Đức Chúa Trời và điều không phải, giữa thiện và ác dưới ánh sáng của Lời Đức Chúa Trời và sự dẫn dắt của Đức Thánh Linh. Từ ngữ then chốt trong Tân Ước là “diakrisis” (διακρίσις) trong tiếng Hy Lạp, mang nghĩa “sự phán xét, sự phân biệt, sự quyết định” (xem 1 Cô-rinh-tô 12:10, Hê-bơ-rơ 5:14). Trong Cựu Ước, từ Hê-bơ-rơ “bin” (בִּין) thường được dùng, diễn tả sự hiểu biết sâu sắc, thông sáng, và có khả năng phân biệt (Châm ngôn 2:3-5).

Sự phân định không phải là sự hoài nghi hay chỉ trích, nhưng là sự bảo vệ thuộc linh. Sứ đồ Giăng truyền lệnh: “Hỡi kẻ rất yêu dấu, chớ tin cậy mọi thần, nhưng hãy thử cho biết các thần có phải đến từ Đức Chúa Trời chăng; vì có nhiều tiên tri giả đã hiện ra trong thiên hạ” (1 Giăng 4:1). Đây là mạng lệnh tích cực, đòi hỏi sự chủ động kiểm tra dựa trên tiêu chuẩn khách quan của Lời Chúa.

II. Cơ Sở Kinh Thánh về Sự Phân Định

1. Trong Cựu Ước: Sự Khôn Ngoan và Hiểu Biết

Cựu Ước liên kết chặt chẽ sự phân định với sự khôn ngoan từ nơi Đức Chúa Trời. Vua Sa-lô-môn không cầu xin giàu có hay danh vọng, mà cầu xin “sự khôn ngoan và sự thông sáng để phân xử dân sự Ngài” (2 Sử ký 1:10). Sự khôn ngoan này cho phép ông phân biệt phải trái (1 Các Vua 3:9). Sách Châm ngôn, kho tàng của sự khôn ngoan thực tiễn, được viết ra với mục đích: “để cho người ta hiểu biết sự khôn ngoan và điều khuyên dạy, cùng phân biệt các lời thông sáng” (Châm ngôn 1:2). Ở đây, “phân biệt” (from bin) là một trong những mục tiêu chính của sự giáo huấn.

2. Trong Tân Ước: Ân Tứ và Sự Trưởng Thành Thuộc Linh

Tân Ước mặc khải sự phân định như một biểu hiện của sự sống trong Đấng Christ và quyền năng của Đức Thánh Linh.

• Ân Tứ Phân Biệt Các Thần: Đây là một trong các ân tứ thuộc linh được ban cho Hội Thánh. “Người nầy được nhờ Đức Thánh Linh, cho lời khôn ngoan; kẻ kia cũng nhờ một Đức Thánh Linh ấy, được lời tri thức. Bởi cùng một Đức Thánh Linh, cho người nầy đức tin; cũng bởi một Đức Thánh Linh ấy, cho người kia ân tứ chữa tật bịnh. Kẻ thì được làm phép lạ; người thì được nói tiên tri; kẻ thì được phân biệt các thần; người thì được nói nhiều thứ tiếng khác nhau; kẻ khác thì được thông giải các thứ tiếng ấy.” (1 Cô-rinh-tô 12:8-10). Ân tứ này không chỉ nhằm phát hiện điều ác, mà còn để xác nhận và đón nhận điều thật đến từ Đức Thánh Linh.
• Dấu Hiệu của Sự Trưởng Thành: Tác giả Hê-bơ-rơ quở trách những tín hữu non trẻ vẫn cần sữa, chưa thể tiêu hóa thức ăn đặc, và định nghĩa người trưởng thành: “Nhưng thức ăn đặc là để cho kẻ thành nhân, cho kẻ hay dụng tâm tư luyện tập mà phân biệt điều lành và dữ.” (Hê-bơ-rơ 5:14). Cụm “phân biệt” ở đây chính là “diakrisis”. Sự trưởng thành thuộc linh được đo bằng khả năng phân định tinh tế giữa lành và dữ thông qua sự luyện tập thường xuyên.
• Chúa Giê-xu – Gương Mẫu Tối Thượng: Chúa Giê-xu liên tục phân định ý muốn của Cha Ngài (Giăng 5:19), phân biệt động cơ của con người (Giăng 2:24-25), và nhận biết cùng đối đầu với các thần lừa dối (Ma-thi-ơ 4:1-11). Sự phân định của Ngài hoàn toàn dựa trên mối tương giao mật thiết với Đức Chúa Trời và Lời Ngài.

III. Các Phạm Vi của Sự Phân Định

Sự phân định thuộc linh hoạt động trong nhiều lĩnh vực của đời sống:

• Phân Định Giáo Lý (Đạo Lý): Kiểm tra xem một sự dạy dỗ có phù hợp với lẽ thật của Phúc Âm và toàn bộ Kinh Thánh không. Phao-lô cảnh báo về những giáo sư giả “mà lòng chúng nó ham mê những sự ô nhục, dối gạt chúng ta, đem lập giáo khác về Đức Chúa Jêsus Christ” (2 Cô-rinh-tô 11:3-4, 13-15).
• Phân Định Tâm Linh (Các Thần): Nhận biết nguồn gốc siêu nhiên đằng sau một hiện tượng, lời nói, hay hành động – đến từ Đức Thánh Linh, từ tâm linh con người, hay từ ma quỷ (1 Giăng 4:1-3).
• Phân Định Ý Muốn Đức Chúa Trời: Áp dụng trong những quyết định cá nhân như nghề nghiệp, hôn nhân, nơi ở. Điều này đòi hỏi sự đổi mới tâm thần để “thử cho biết ý muốn tốt lành, đẹp lòng và trọn vẹn của Đức Chúa Trời là thể nào” (Rô-ma 12:2).
• Phân Định Động Cơ và Tính Cách: Nhìn thấu bản chất thật của con người và động cơ của chính mình (Giê-rê-mi 17:9-10). Sứ đồ Phi-e-rơ đã phân định được động cơ tà ác của Si-môn thuật sĩ (Công vụ 8:20-23).

IV. Phương Cách Phát Triển và Thực Hành Sự Phân Định

Sự phân định không phải là ân tứ bí ẩn chỉ dành cho một số người. Mọi tín hữu đều được kêu gọi và có thể phát triển nó thông qua:

1. Gắn Bó Mật Thiết với Lời Đức Chúa Trời

Kinh Thánh là “thanh gươm của Đức Thánh Linh” (Ê-phê-sô 6:17) và là tiêu chuẩn tối cao cho mọi sự phân định. “Lời Đức Chúa Trời là lời sống và linh nghiệm, sắc hơn gươm hai lưỡi, thấu vào đến đỗi chia hồn, linh, cốt, tủy, xem xét tư tưởng và ý định trong lòng.” (Hê-bơ-rơ 4:12). Chỉ có Lời Chúa mới có quyền năng phơi bày và phân rẽ những điều sâu kín nhất. Sự hiểu biết Lời Chúa cách chính xác và hệ thống là nền tảng không thể thiếu.

2. Đời Sống Cầu Nguyện và Lệ Thuộc Đức Thánh Linh

Sứ đồ Phao-lô cầu nguyện cho các tín hữu Phi-líp: “Tôi cầu xin Đức Chúa Trời… cho sự thông hiểu của anh em càng ngày càng thêm nhiều hơn, hầu cho anh em phân biệt được những sự tốt lành hơn hết” (Phi-líp 1:9-10, bản Diễn Ý). Sự phân định thật là kết quả của mối liên hệ sống động với Đấng ban sự khôn ngoan (Gia-cơ 1:5). Chúng ta phải học tập nhận biết tiếng của Đức Thánh Linh (Giăng 10:27) và sự bình an mà Ngài cai trị trong lòng (Cô-lô-se 3:15).

3. Sự Vâng Phục và Kinh Nghiệm Thực Tế

Hê-bơ-rơ 5:14 nhấn mạnh đến việc “dụng tâm tư luyện tập” (Greek: gegymnasmena – được rèn luyện, tập thể dục). Cơ bắp phân định được phát triển qua việc thường xuyên đưa ra những lựa chọn đúng đắn dựa trên Lời Chúa và vâng theo sự thúc đẩy của Đức Thánh Linh, ngay cả khi trái với lý trí tự nhiên. Mỗi lần vâng lời trong sự phân định đơn sơ sẽ dẫn đến khả năng nhạy bén hơn trong những vấn đề phức tạp sau này.

4. Hội Thánh và Sự Khuyên Bảo Khôn Ngoan

Đức Chúa Trời ban cho Hội Thánh những người chăn và giáo sư để giúp con dân Ngài trưởng thành và “không bị mọi đạo gió dỗ đưa đẩy” (Ê-phê-sô 4:11-14). Tham khảo ý kiến của những Cơ Đốc nhân trưởng thành, có kinh nghiệm và trung tín với Lời Chúa là một biện pháp khôn ngoan (Châm ngôn 11:14, 15:22). Sự phân định cá nhân cần được kiểm chứng trong cộng đồng đức tin.

V. Ứng Dụng Thực Tiễn Trong Đời Sống Hằng Ngày

Làm thế nào để áp dụng sự phân định vào những tình huống cụ thể?

1. Trước Một Quyết Định Lớn: Dành thời gian cầu nguyện, tìm kiếm nguyên tắc Kinh Thánh liên quan. Hỏi: “Lựa chọn này có làm vinh hiển Đức Chúa Trời không? (1 Cô-rinh-tô 10:31). Có phù hợp với bản tính Đấng Christ trong tôi không? Có dẫn tôi đến gần Chúa hơn không?”. Tìm kiếm sự khuyên bảo khôn ngoan.
2. Khi Tiếp Nhận Một Sự Dạy Dỗ Mới: So sánh ngay với Kinh Thánh. Kiểm tra giáo lý nền tảng về Đấng Christ, sự cứu rỗi bởi ân điển, và thẩm quyền của Kinh Thánh. Hãy cảnh giác với những lời hứa quá tốt, tập trung vào kinh nghiệm hơn Chúa Giê-xu, hoặc giảm nhẹ tội lỗi.
3. Trong Các Mối Quan Hệ: Phân định tính cách và ảnh hưởng của người khác. “Hãy xem xét cho kỹ những kẻ làm sự bất hòa và gây nên gương xấu… Hãy tránh xa họ” (Rô-ma 16:17). Đồng thời, nhận biết và gắn kết với những người khích lệ đức tin.
4. Với Những Cảm Xúc và Thúc Giục Bên Trong: Không vội hành động theo mọi cảm xúc. Hãy “bắt hết các ý tưởng làm tôi vâng phục Đấng Christ” (2 Cô-rinh-tô 10:5). Kiểm tra xem sự thúc giục đó có phù hợp với Lời Chúa, có đem lại sự bình an của Chúa, và có được xác nhận qua hoàn cảnh không.

Kết Luận: Sống Là Người Phân Định

Sự phân định thuộc linh là hành trang không thể thiếu cho hành trình đức tin trong thời kỳ cuối cùng. Đó không phải là sự nghi ngờ mọi thứ, nhưng là sự tin cậy tuyệt đối vào Đấng Christ và Lời Ngài, từ đó có khả năng đánh giá mọi sự cách chính xác. Chúa hứa ban sự khôn ngoan cho người thiếu thốn mà cầu xin (Gia-cơ 1:5). Khi chúng ta chuyên tâm nuôi dưỡng mối tương giao với Chúa, đắm mình trong Lời Ngài, vâng phục Đức Thánh Linh, và sống trong sự kết hiệp với Hội Thánh, chúng ta sẽ lớn lên từ “con trẻ” thành “người trưởng thành”, có khả năng phân biệt điều lành và dữ, để bước đi trong sự sáng và an toàn thuộc linh.

Hãy bắt đầu ngay hôm nay. Hãy cầu nguyện như vua Sa-lô-môn: “Xin ban cho kẻ tôi tớ Ngài tấm lòng khôn sáng, để đoán xét dân sự Ngài, phân biệt điều lành điều dữ.” (1 Các Vua 3:9). Đức Chúa Trời thành tín, Ngài sẽ đáp lời.