Khi nào một tín hữu nên sửa dạy một tín hữu khác?

Trong đời sống Hội Thánh, mối quan hệ giữa các tín hữu không chỉ là sự chia sẻ, khích lệ mà đôi khi còn bao hàm trách nhiệm sửa dạy lẫn nhau. Đây là một chủ đề tế nhị nhưng cực kỳ quan trọng, được Kinh Thánh đề cập với những nguyên tắc rõ ràng. Việc sửa dạy sai cách có thể gây ra sự chia rẽ, tổn thương và làm vấp phạm. Ngược lại, việc làm ngơ trước những lỗi lầm của anh chị em mình vì “sợ mất lòng” cũng là một biểu hiện của sự ích kỷ và thiếu tình yêu thương chân thật. Vậy, khi nào và như thế nào một Cơ Đốc nhân nên thực thi bổn phận sửa dạy này? Bài nghiên cứu chuyên sâu sẽ khảo sát Lời Chúa để tìm ra câu trả lời chính xác và đầy yêu thương.

Nền Tảng Kinh Thánh Cho Sự Sửa Dạy

Trước khi đi vào những điều kiện cụ thể, chúng ta cần hiểu rằng Kinh Thánh xem việc sửa dạy lẫn nhau là một phần của đời sống Hội Thánh lành mạnh, xuất phát từ tình yêu thương và mục đích tăng trưởng thuộc linh. Sứ đồ Phao-lô viết trong I Tê-sa-lô-ni-ca 5:14: “Hỡi anh em, chúng tôi xin anh em hãy răn bảo những kẻ ăn ở bậy bạ, yên ủi những kẻ ngã lòng, nâng đỡ những kẻ yếu đuối, phải nhịn nhục đối với mọi người.” Từ “răn bảo” ở đây trong nguyên ngữ Hy Lạp là noutheteō (νουθετέω), mang ý nghĩa khuyên răn, cảnh tỉnh, đặt để trong tâm trí. Hành động này không phải là lên án, mà là hướng dẫn với sự quan tâm.

Một phân đoạn then chốt khác là Ga-la-ti 6:1: “Hỡi anh em, ví bằng có ai bị sự gì bắt phạt, thì anh em là kẻ có Đức Thánh Linh, hãy lấy lòng mềm mại mà sửa họ lại; chính mình anh em lại phải giữ, e cũng bị dỗ dành chăng.” Câu này đưa ra ba nguyên tắc căn bản: (1) Đối tượng là người “bị sự gì bắt phạt” (tức là phạm tội, sa ngã); (2) Tinh thần là “lòng mềm mại” (nhu mì, khiêm nhường); (3) Tự cảnh giác: “chính mình anh em lại phải giữ”, nhận biết mình cũng có thể sa ngã.

Những Điều Kiện Tiên Quyết Trước Khi Sửa Dạy

1. Đời Sống Cá Nhân Phải Được Chính Thức Hóa: Lời cảnh báo “chính mình anh em lại phải giữ” là vô cùng quan trọng. Chúa Giê-xu dạy rõ trong Ma-thi-ơ 7:3-5 về việc lấy cái đà ra khỏi mắt mình trước khi lấy cái rác khỏi mắt anh em. Người sửa dạy phải có một đời sống được Chúa sửa dạy và vâng phục Chúa. Điều này không đòi hỏi sự hoàn hảo, nhưng đòi hỏi một tấm lòng khiêm nhường, thường xuyên ăn năn và được Lời Chúa dẫn dắt.

2. Động Cơ Phải Trong Sạch Và Xuất Phát Từ Tình Yêu Thương: Mục đích tối thượng của sự sửa dạy là phục hồi (restoration), không phải trừng phạt, hạ nhục hay khẳng định quyền lực. Lê-vi Ký 19:17 chép: “Chớ nên giận lẫn, hãy quở trách kẻ lân cận mình, e vì nó mà mắc tội chăng.” Sự sửa dạy ở đây là để ngăn người anh em “mắc tội” thêm, và cũng để chính mình không “mắc tội” vì sự giận dữ và thù oán trong lòng. Động cơ phải là tình yêu thương (agapē) – thứ tình yêu tìm kiếm lợi ích tốt nhất cho đối phương (I Cô-rinh-tô 13:4-7).

3. Phải Có Mối Quan Hệ Và Sự Tin Cậy Nhất Định: Việc sửa dạy hiệu quả thường diễn ra trong một mối quan hệ đã được xây dựng qua thời gian. Người được sửa dạy cần biết rằng bạn đến với họ vì quan tâm đến họ, chứ không phải vì muốn chỉ trích. Sự sửa dạy từ một người xa lạ hoặc không có thiện cảm thường bị đón nhận với sự phòng thủ và nghi ngờ.

Những Trường Hợp/Bối Cảnh Cần Sửa Dạy (Khi Nào?)

Kinh Thánh không ủng hộ việc chúng ta trở thành “cảnh sát đạo đức” soi xét mọi hành vi nhỏ nhặt của người khác. Vậy, đâu là những bối cảnh rõ ràng đòi hỏi sự sửa dạy?

1. Khi Có Sự Phạm Tội Rõ Ràng Và Không Còn Nghi Ngờ: Đây là trường hợp được nêu trong Ma-thi-ơ 18:15-17 – quy trình sửa dạy của Hội Thánh. Chúa Giê-xu dạy: “Nếu anh em ngươi phạm tội cùng ngươi, hãy trách người khi chỉ có một mình ngươi với nó...” Từ “phạm tội” (Hy Lạp: hamartanō – ἁμαρτάνω) chỉ một sự sai trật, vi phạm luật pháp của Đức Chúa Trời. Chúng ta không nên vội vàng dựa trên tin đồn hay sự nghi ngờ mơ hồ (I Ti-mô-thê 5:19).

2. Khi Sự Dạy Dỗ Sai Lầm Đang Ảnh Hưởng Đến Đức Tin: Sứ đồ Phao-lô đã sửa dạy Phê-rơ trước mặt mọi người tại An-ti-ốt vì sự giả hình của ông đã làm lung lay lẽ thật của Phúc Âm (Ga-la-ti 2:11-14). Đây là trường hợp cần sự can thiệp mạnh mẽ và công khai vì nó ảnh hưởng đến nền tảng đức tin của cả cộng đồng. Khi giáo lý sai lạc về ân điển, sự cứu rỗi, hay thần tính của Đấng Christ được truyền bá, tín hữu có trách nhiệm phải đứng lên bảo vệ lẽ thật (Giu-đe 1:3).

3. Khi Một Tín Hữu Đang Ở Trong Tình Trạng Sa Ngã Và Cần Được Phục Hồi: Như đã nói trong Ga-la-ti 6:1. Đây là hình ảnh một người bị “bắt phạt” (Hy Lạp: prolambanō – προλαμβάνω), có nghĩa là bị bắt quả tang, bị cuốn vào tội lỗi. Họ đang ở trong tình trạng yếu đuối và cần sự nâng đỡ.

4. Khi Một Anh Chị Em Đang Trong Sự Lầm Lạc Có Thể Dẫn Đến Hậu Quả Nghiêm Trọng: Điều này có thể liên quan đến các quyết định về hôn nhân, tài chính, quan hệ đang đi ngược lại nguyên tắc Kinh Thánh. Sự sửa dạy lúc này là hành động can ngăn đầy yêu thương, như một lời cảnh báo từ người đi trước.

Phương Pháp Sửa Dạy Theo Kinh Thánh (Như Thế Nào?)

1. Bắt Đầu Cách Riêng Tư và Kín Đáo: Bước đầu tiên và quan trọng nhất là gặp riêng người đó. “Hãy trách người khi chỉ có một mình ngươi với nó” (Ma-thi-ơ 18:15). Cách này bảo vệ danh tiếng của người anh em, giảm thiểu sự xấu hổ và phòng vệ, và cho thấy động cơ thuần khiết của bạn là giúp đỡ chứ không làm nhục họ.

2. Sử Dụng Lời Chúa Một Cách Khéo Léo Và Đúng Ngữ Cảnh: II Ti-mô-thê 3:16-17 dạy rằng Lời Chúa có ích cho sự dạy dỗ, bẻ trách, sửa trị. Thay vì đưa ra ý kiến cá nhân, hãy cùng nhau xem xét Kinh Thánh nói gì về vấn đề đó. Hãy dùng “gươm của Đức Thánh Linh, là Lời Đức Chúa Trời” (Ê-phê-sô 6:17) để cảm hóa lòng người, chứ không phải dùng sự khôn ngoan thế gian để tranh luận.

3. Lắng Nghe Và Thấu Hiểu: Gia-cơ 1:19: “Hỡi anh em rất yêu dấu, anh em biết điều đó: người nào cũng phải mau nghe mà chậm nói, chậm giận.” Có thể có những tình tiết, nguyên nhân sâu xa mà bạn chưa biết. Hãy cho người anh em cơ hội trình bày. Sự lắng nghe chân thành có thể mở ra cánh cửa của lòng người.

4. Tiến Trình Theo Ma-thi-ơ 18 Nếu Cần: Nếu người đó không chịu nghe trong cuộc gặp riêng, bước tiếp theo là “mời một hai người đi với ngươi”. Mục đích là để có những nhân chứng và sự khuyên bảo thêm. Nếu vẫn không nghe, thì “hãy trình với Hội Thánh”. Điều này cho thấy sự sửa dạy không phải là hành động cá nhân tùy tiện, mà có sự liên đới và kỷ luật của cả Hội Thánh. Bước cuối cùng, nếu người đó vẫn từ chối ăn năn, là xem họ “như người ngoại” (cắt đứt sự thông công thân mật) – điều này nhằm mục đích cảnh tỉnh sau cùng và bảo vệ sự trong sạch của Hội Thánh.

5. Luôn Hướng Đến Sự Tha Thứ Và Phục Hồi: Ngay trong Ma-thi-ơ 18, Chúa Giê-xu kèm theo lời dạy về sự tha thứ không giới hạn (câu 21-22). Tinh thần của sự sửa dạy là đưa người anh em trở về. Khi họ ăn năn, chúng ta phải tha thứ và đón nhận họ cách trọn vẹn, như người cha đón đứa con hoang đàng trở về (Lu-ca 15:20-24).

Những Điều Cần Tránh Khi Sửa Dạy

• Tránh Thái Độ Tự Tôn, Kiêu Ngạo: “Lòng kiêu ngạo đi trước, sự bại hoại theo sau” (Châm ngôn 16:18). Hãy nhớ bạn cũng là một tội nhân được ân điển cứu chuộc.
• Tránh Nói Xấu Sau Lưng (Tật Máy Lẻo): Nói chuyện với người khác về lỗi của anh em mình trước khi nói với chính người đó là tội máy lẻo (Lê-vi 19:16) và phá hoại sự hiệp một.
• Tránh Giận Dữ Và Lời Lẽ Cay Động: “Lời nói nặng nề trêu giận sự giận dữ” (Châm ngôn 15:1). Sự giận dữ của loài người không làm nên sự công bình của Đức Chúa Trời (Gia-cơ 1:20).
• Tránh Vội Vàng Kết Án Mà Không Tìm Hiểu Kỹ: “Sự đáp êm nhẹ làm nguôi cơn giận; Còn lời xẳng xớm trêu thạnh nộ thêm” (Châm ngôn 15:1).

Ứng Dụng Thực Tế Trong Đời Sống Hằng Ngày

1. Trong Gia Đình Thuộc Linh (Hội Thánh Địa Phương): Hãy xây dựng một văn hóa Hội Thánh nơi sự sửa dạy được thực hiện với tình yêu thương và sự khiêm nhường. Các mục sư, trưởng lão cần làm gương trong việc này. Tổ chức các nhóm nhỏ, môn đồ hóa, nơi các mối quan hệ đủ sâu để có thể chia sẻ và góp ý chân thành.

2. Trong Các Mối Quan Hệ Cá Nhân: Trước khi quyết định sửa dạy ai, hãy dành thời gian cầu nguyện cho người đó và cho chính mình. Hãy tự hỏi: “Động cơ của tôi có thật sự trong sạch không? Tôi có đang vâng lời Chúa trong việc này không?” Hãy chuẩn bị tâm thế sẵn sàng đón nhận phản hồi ngược lại, vì có thể bạn cũng có những thiếu sót cần được chỉ ra.

3. Khi Là Người Được Sửa Dạy: Hãy có tấm lòng khiêm nhường và khôn ngoan để đón nhận lời góp ý. Châm ngôn 12:1 chép: “Ai ưa điều sửa phạt ưa sự tri thức; Nhưng kẻ ghét sự quở trách là ngây dại.” Hãy cầu xin Chúa cho bạn thấy điều Ngài muốn dạy bạn qua người anh em đó, dù cách thức của họ có thể chưa hoàn hảo.

Kết Luận

Sửa dạy một tín hữu khác là một trách nhiệm nghiêm túc, một nghệ thuật thuộc linh cần được thực hiện với sự khôn ngoan từ trên, với tấm lòng nhu mì và với mục đích phục hồi duy nhất. Nó không phải là quyền lợi để chúng ta chỉ trích, cũng không phải điều chúng ta có thể lảng tránh vì sự dễ dãi. Chúa kêu gọi chúng ta sống trong sự hiệp một của Thân Thể Đấng Christ, nơi mỗi chi thể chân thật quan tâm và góp phần vào sự tăng trưởng, sự lành mạnh của các chi thể khác (Ê-phê-sô 4:15-16). Ước mong mỗi chúng ta, với sự đầy dẫy của Đức Thánh Linh và sự hướng dẫn của Lời Chúa, có thể trở nên những công cụ của ân điển Ngài – khi cần, dùng “lời lành” để “giúp ơn cho và được ích lợi cho kẻ nghe” (Ê-phê-sô 4:29).