Hanukkah là gì?

Trong hành trình tìm hiểu về các kỳ lễ và nền tảng Kinh Thánh, nhiều Cơ đốc nhân thường bắt gặp cái tên “Hanukkah.” Đây là một lễ quan trọng của người Do Thái, nhưng liệu nó có liên quan gì đến đức tin Cơ đốc của chúng ta không? Bài nghiên cứu chuyên sâu này sẽ khám phá Hanukkah từ góc độ lịch sử, Kinh Thánh và ý nghĩa thuộc linh sâu sắc, đặc biệt qua lăng kính của Lời Chúa và sự mặc khải về Chúa Giê-xu Christ.

Hanukkah (còn được phiên âm là Chanukah), hay còn gọi là Lễ Hội Ánh Sáng hoặc Lễ Tận Hiến, là một lễ kỷ niệm kéo dài tám ngày của người Do Thái. Không giống như các lễ được Chúa truyền trực tiếp qua Môi-se trong Ngũ Kinh (như Lễ Vượt Qua, Lễ Ngũ Tuần), nguồn gốc lịch sử của Hanukkah diễn ra vào thời kỳ giữa hai Ước (Intertestamental Period), khoảng thế kỷ thứ 2 trước Công Nguyên.

Bối cảnh lịch sử xoay quanh cuộc đàn áp tàn bạo của đế quốc Seleucid (Hy Lạp) dưới thời Vua Antiochus IV Epiphanes. Ông này ra lệnh cấm hành đạo Do Thái giáo, đặt một bàn thờ thần Zeus trong Đền Thờ Jerusalem, và trên đó, ông dâng một con heo (vật không sạch theo luật Do Thái) làm sinh tế. Sự kiện ghê tởm này được tiên tri Đa-ni-ên đề cập đến như một sự “làm cho nơi thánh ra hoang vu” (Đa-ni-ên 11:31).

Cuộc khởi nghĩa nổ ra dưới sự lãnh đạo của gia đình Maccabee (còn gọi là Hasmonean). Sau những trận chiến ác liệt, họ giành lại được Jerusalem và Đền Thờ. Công việc đầu tiên là tận hiến (tiếng Hê-bơ-rơ: חנך “Chanukah”) lại đền thờ cho Đức Chúa Trời. Truyền thống kể rằng khi tìm dầu tinh khiết để thắp sáng chân đèn (Menorah), họ chỉ tìm thấy một bình nhỏ dầu đủ đốt trong một ngày, nhưng kỳ diệu thay, dầu ấy đã cháy sáng trong tám ngày – đủ thời gian để chế ra dầu mới tinh khiết. Phép lạ về dầu này là trung tâm của lễ Hanukkah ngày nay.

Mặc dù sự kiện lịch sử được ghi chép chi tiết trong các sách Maccabees (thuộc bộ Ngụy Thư/Apocrypha, không được công nhận trong Kinh điển Hê-bơ-rơ hay Tin Lành), nhưng Kinh Thánh Tân Ước có một sự nhắc đến trực tiếp và đầy ý nghĩa về lễ này.

Giăng 10:22-23 (Kinh Thánh Tiếng Việt 1925) chép: “Bấy giờ, tại thành Giê-ru-sa-lem có giữ lễ Khánh thành đền thờ. Ay là mùa đông; Đức Chúa Jêsus đi dạo trong đền thờ, dưới hiên cửa Sa-lô-môn.”

Cụm từ “lễ Khánh thành đền thờ” trong nguyên bản Hy Lạp là τὰ ἐγκαίνια (ta enkainia), có nghĩa đen là “Lễ Tận Hiến.” Đây chính là Hanukkah. Điều này cực kỳ quan trọng: Chúa Giê-xu Christ, Con Đức Chúa Trời, đã tham dự lễ Hanukkah tại Jerusalem.

Trong bối cảnh này, Chúa Giê-xu đã tuyên bố một chân lý vĩ đại. Ngài bị người Do Thái vây quanh và chất vấn: “Nếu ngươi là Đấng Christ, hãy nói rõ cho chúng ta” (câu 24). Câu trả lời của Ngài không chỉ xác nhận công việc của Ngài mà còn mặc khải một sự thật thần tính: “Ta với Cha là một” (câu 30). Tại Lễ Tận Hiến, Ngài tuyên bố chính Ngài là Đấng mà Đền Thờ tạm bóng, là nơi thánh thật sự, và là Đấng mà sự tận hiến cuối cùng hướng về.

Hanukkah được tổ chức với nghi thức chính là thắp sáng một cây đèn chân đặc biệt gọi là Hanukkiah (có 9 nhánh, khác với Menorah 7 nhánh). Mỗi đêm, một ngọn nến/nhánh dầu được thắp thêm bởi ngọn nến trung tâm (Shamash – “người phục vụ”), cho đến khi cả tám ngọn cùng cháy sáng vào đêm cuối.

• Biểu Tượng Ánh Sáng: Ánh sáng trong Kinh Thánh luôn tượng trưng cho sự hiện diện, lẽ thật và sự cứu rỗi của Đức Chúa Trời. Chúa Giê-xu phán: “Ta là sự sáng của thế gian; người nào theo ta, chẳng đi trong nơi tối tăm, nhưng có ánh sáng của sự sống” (Giăng 8:12). Hanukkah nhắc chúng ta rằng Đức Chúa Trời xua tan bóng tối thuộc linh và tái lập sự thờ phượng chân thật.
• Biểu Tượng Dầu: Dầu trong Kinh Thánh tượng trưng cho Đức Thánh Linh (Xa-cha-ri 4:1-6; I Sa-mu-ên 16:13). Phép lạ dầu cháy lâu hơn bình thường nhắc nhở về sự tuôn đổ và duy trì quyền năng của Đức Thánh Linh trong đời sống những người được tận hiến cho Ngài. Chúng ta được xức dầu không phải bằng dầu vật chất, “nhưng bởi Đấng Thánh” (I Giăng 2:20).
• Sự Tận Hiến (Chanukah): Chữ gốc Hê-bơ-rơ חנך có nghĩa là “dạy dỗ, cung hiến, bắt đầu.” Nó nhấn mạnh đến một khởi đầu mới, một sự thanh tẩy và dâng hiến trở lại cho mục đích ban đầu. Sứ đồ Phao-lô khuyên: “Vậy, hỡi anh em, hãy dâng thân thể mình cho Đức Chúa Trời như của lễ sống và thánh, đẹp lòng Đức Chúa Trời, ay là sự thờ phượng phải lẽ của anh em” (Rô-ma 12:1).

Là những tín hữu Tin Lành, chúng ta không buộc giữ lễ Hanukkah theo nghi thức, nhưng những bài học thuộc linh từ lễ này vô cùng quý giá và có thể áp dụng sâu sắc.

1. Đứng Vững Chống Lại Sự Ô Uế Của Thế Gian: Antiochus Epiphanes tượng trưng cho tinh thần thế gian luôn tìm cách xâm nhập và làm ô uế “đền thờ” của Đức Chúa Trời – chính là thân thể chúng ta (I Cô-rinh-tô 6:19) và Hội Thánh. Chúng ta được kêu gọi “chớ làm theo đời nầy” (Rô-ma 12:2) và bảo vệ sự thánh khiết của đức tin khỏi mọi sự pha trộn ô uế.

2. Kinh Nghiệm Sự Tận Hiến Cá Nhân Mỗi Ngày: Mỗi ngày là một cơ hội để “tận hiến” lại chính mình cho Chúa. Hãy kiểm tra xem “đền thờ” đời sống mình có đang bị “đồ ghê tởm tàn nát” (Ma-thi-ơ 24:15) của tội lỗi, thói quen xấu hay sự nguội lạnh chiếm chỗ không? Hãy dọn dẹp và dâng lại cho Chúa qua sự ăn năn và đầu phục.

3. Sống Nhờ Quyền Năng Của Đức Thánh Linh – “Dầu” Thần Linh: Giống như bình dầu nhỏ được Chúa dùng cách kỳ diệu, đời sống chúng ta dù yếu đuối, nhỏ bé, nhưng khi được đổ đầy Đức Thánh Linh, sẽ có thể chiếu sáng và bền bỉ một cách siêu nhiên. Hãy cầu xin Chúa đầy dẫy Đức Thánh Linh mỗi ngày (Ê-phê-sô 5:18).

4. Làm Chứng Về Ánh Sáng Chúa Giê-xu Giữa Thế Gian Tối Tăm: Cây đèn Hanukkiah được đặt ở nơi công cộng, cửa sổ để chiếu sáng ra ngoài. Chúa Giê-xu dạy: “Sự sáng các ngươi hãy soi trước mặt người ta…” (Ma-thi-ơ 5:16). Trong mùa lễ hội vật chất đầy ánh sáng, chúng ta được nhắc nhở về thiên chức cao quý là phản chiếu Ánh Sáng Thật – Chúa Giê-xu Christ – cho một thế gian đang trong bóng tối thuộc linh.

5. Ghi Nhớ và Truyền Lại Các Công Việc Quyền Năng Của Đức Chúa Trời: Hanukkah là lễ kỷ niệm, tưởng nhớ. Đời sống đức tin của chúng ta cần được xây dựng trên sự ghi nhớ những việc Chúa đã làm trong lịch sử Hội Thánh và trong đời sống cá nhân. Hãy kể lại cho thế hệ sau về sự thành tín của Ngài (Thi-thiên 78:3-4).

Hanukkah, xét về lịch sử, là một câu chuyện về lòng dũng cảm, đức tin và sự can thiệp siêu nhiên của Đức Chúa Trời. Xét về Kinh Thánh, nó trở nên một khung cảnh đầy ý nghĩa nơi Chúa Giê-xu tuyên bố thần tánh và sự hiệp một của Ngài với Đức Chúa Cha. Xét về thuộc linh, nó chỉ về Ngài – Đấng là Đền Thờ thật (Giăng 2:19-21), là Thầy Tế Lễ Thượng Phẩm vĩ đại, và là Ánh Sáng thế gian.

Cuối cùng, sự “tận hiến” (Chanukah) trọn vẹn nhất đã được thực hiện bởi chính Chúa Giê-xu Christ, Đấng đã dâng hiến chính thân thể Ngài làm của lễ một lần đủ cả (Hê-bơ-rơ 10:10). Và “ánh sáng” rực rỡ nhất chính là sự phục sinh của Ngài, xua tan bóng tối của tội lỗi và sự chết.

Ước mong mỗi chúng ta, qua việc tìm hiểu về Hanukkah, được thôi thúc sống một đời sống được tận hiến trọn vẹn, không ngừng cho Chúa, được đầy dẫy “dầu” của Đức Thánh Linh, và kiên quyết chiếu sáng cho Ngài trong mọi nơi, mọi lúc. Hãy để cho Đấng Christ – Shamash, Người Đầy Tớ Thần Linh – dùng chúng ta để chiếu sáng ánh sáng cứu rỗi của Ngài cho thế gian hư mất này.