Sạch Sẽ và Đạo Đức: Mối Liên Hệ Qua Lăng Kính Kinh Thánh
Trong tư tưởng của nhiều nền văn hóa, cụm từ "sạch sẽ gần với đạo đức" (cleanliness is next to godliness) thường được nhắc đến như một châm ngôn sống. Tuy nhiên, câu nói này không trực tiếp xuất hiện trong Kinh Thánh. Vậy, quan điểm của Lời Đức Chúa Trời về mối quan hệ giữa sự sạch sẽ thuộc thể và sự trong sạch, thánh khiết thuộc linh là như thế nào? Bài nghiên cứu này sẽ đi sâu khảo sát sự dạy dỗ xuyên suốt Kinh Thánh, từ những luật lệ về sự tinh sạch trong Cựu Ước đến sự mặc khải trọn vẹn trong Chúa Cứu Thế Giê-xu, để rút ra những nguyên tắc đời đời cho đời sống đạo đức và thuộc linh của Cơ Đốc nhân ngày nay.
Cựu Ước, đặc biệt là sách Lê-vi, dành nhiều chương trình bày chi tiết các luật lệ về sự tinh sạch và ô uế. Trong tiếng Hê-bơ-rơ, từ then chốt là "ṭāhēr" (טָהֵר) mang nghĩa "được làm cho sạch, tinh sạch, thuần khiết". Sự sạch sẽ ở đây không đơn thuần là vệ sinh thân thể, mà là một điều kiện nghi lễ cho phép một người được tham dự vào sự thờ phượng cộng đồng và đến gần Đức Chúa Trời thánh khiết.
"Hãy làm cho mình tinh sạch, và giặt áo xống mình." (Dân Số Ký 8:21)
Các quy định này bao gồm: sự tinh sạch sau khi đụng đến xác chết (Lê-vi 11:24-25), sau khi bị bệnh ngoài da (Lê-vi 13-14), sau khi sinh con (Lê-vi 12), và các vấn đề liên quan đến dịch chảy (Lê-vi 15). Việc rửa tay chân, giặt áo xống, và dâng của lễ chuộc tội là những bước thiết yếu để được tái lập sự tinh sạch. Mục đích thần học sâu xa ở đây là dạy dân Y-sơ-ra-ên về sự thánh khiết tuyệt đối của Đức Chúa Trời và bản chất ô uế của tội lỗi đã xâm nhập vào mọi phương diện của sự sống, kể cả thể xác.
Tuy nhiên, các tiên tri đã cảnh báo nghiêm khắc chống lại việc giữ các nghi thức bên ngoài một cách hình thức trong khi tấm lòng lại xa cách Đức Chúa Trời. Tiên tri Ê-sai đã tuyên bố lời của Đức Giê-hô-va:
"Vậy nên Đức Giê-hô-va phán: Hỡi các kẻ dân Giu-đa, hãy đến, chúng ta biện luận cùng nhau! Dầu tội các ngươi như hồng điều, sẽ trở nên trắng như tuyết; dầu đỏ như son, sẽ trở nên trắng như lông chiên." (Ê-sai 1:18)
Lời mời gọi "hãy đến" cho thấy vấn đề cốt lõi không phải là sự ô uế thuộc thể có thể rửa sạch bằng nước, mà là tội lỗi thuộc linh cần được Đức Chúa Trời tẩy sạch. Ngay trước đó, Đức Chúa Trời bày tỏ sự chán ghét các của lễ và nghi lễ nếu chúng không đi kèm với sự công bình và thương xót (Ê-sai 1:11-17). Như vậy, ngay trong Cựu Ước, sự sạch sẽ bên ngoài chỉ có giá trị khi nó phản ánh và đi đôi với sự ngay thẳng, công bình trong tấm lòng.
Chúa Giê-xu Christ, Đấng làm trọn luật pháp, đã đưa sự hiểu biết về "sạch sẽ" lên một tầm cao mới và thách thức triệt để sự giữ đạo hình thức. Trong Ma-thi-ơ 15, Ngài bày tỏ quan điểm rõ ràng khi bị người Pha-ri-si chất vấn về việc môn đồ không rửa tay trước khi ăn.
"Nhưng Chúa đáp rằng: Còn các ngươi, vì cớ lời truyền khẩu của mình mà bỏ luật pháp của Đức Chúa Trời... Hỡi kẻ giả hình! Ê-sai đã nói tiên tri về các ngươi phải lắm, mà rằng: Dân nầy lấy môi miếng thờ kính ta; Nhưng lòng chúng nó xa ta lắm." (Ma-thi-ơ 15:3, 7-8)
Chúa Giê-xu sau đó giải thích cho dân chúng: "Chẳng phải điều chi vào miệng làm dơ dáy người; nhưng điều chi ở miệng ra, ấy mới làm dơ dáy người" (Ma-thi-ơ 15:11). Ngài phán rõ hơn với các môn đồ:
"Hễ điều gì vào miệng, thì đi xuống bụng, rồi bị bỏ ra nơi kín đáo. Song những điều gì bởi miệng mà ra, thì từ trong lòng mà đến, và những điều đó làm dơ dáy người. Vì từ nơi lòng mà ra những ác tưởng, những tội giết người, tà dâm, dâm dục, trộm cướp, làm chứng dối, và lộng ngôn. Ấy là những điều làm dơ dáy người; còn sự không rửa tay mà ăn, thì không làm dơ dáy người đâu." (Ma-thi-ơ 15:17-20)
Từ Hy Lạp được dùng cho "dơ dáy" hay "làm ô uế" ở đây là "koinoō" (κοινόω), nghĩa là làm cho trở nên phàm tục, không thánh, không xứng đáng để thờ phượng. Chúa Giê-xu xác định nguồn gốc của sự ô uế thật không đến từ thức ăn hay bụi đất bên ngoài, mà từ tấm lòng (kardia - καρδία) của con người. Đây là một cuộc cách mạng thần học: tiêu chuẩn sạch/ô uế được chuyển từ lĩnh vực thuộc thể/nghi lễ sang lĩnh vực đạo đức/thuộc linh. Sự "sạch sẽ" thật, theo Chúa Giê-xu, là sự trong sạch của tấm lòng.
"Phước cho những kẻ có lòng trong sạch, vì sẽ thấy Đức Chúa Trời!" (Ma-thi-ơ 5:8)
Từ "trong sạch" trong câu này là "katharos" (καθαρός), cùng một từ gốc với "tẩy sạch". Nó diễn tả sự thuần khiết, không pha trộn, không có tì vết về mặt đạo đức và thuộc linh.
Các sứ đồ tiếp tục triển khai chủ đề này trong các thư tín, nhấn mạnh rằng sự sạch sẽ thật là kết quả của công tác cứu chuộc của Chúa Giê-xu Christ và công việc của Đức Thánh Linh.
1. Sự Tẩy Sạch Bởi Huyết Chúa Christ: Nền tảng của sự sạch sẽ thuộc linh không dựa trên nỗ lực rửa ráy bên ngoài của con người, mà trên sự chuộc tội hoàn toàn của Chúa Giê-xu.
"Nhưng nếu chúng ta đi trong sự sáng cũng như chính mình Ngài ở trong sự sáng, thì chúng ta giao thông cùng nhau; và huyết của Đức Chúa Jêsus Christ, Con Ngài, làm sạch mọi tội chúng ta." (1 Giăng 1:7)
Động từ "làm sạch" ở đây là "katharizō" (καθαρίζω) - nghĩa là tẩy sạch, làm cho thuần khiết. Sự tẩy sạch này là liên tục ("làm sạch mọi tội") và có hiệu quả nhờ sự hiệp thông với Đức Chúa Trời.
2. Sự Rửa Sạch Bằng Lời Chúa: Đức Thánh Linh sử dụng Lời Chúa như một phương tiện để thanh tẩy đời sống tín hữu.
"Hỡi người làm chồng, hãy yêu vợ mình, như Đấng Christ đã yêu Hội thánh, phó chính mình Ngài cho Hội thánh, để nên thánh hóa Hội thánh sau khi lấy nước rửa và dùng đạo làm cho tinh sạch." (Ê-phê-sô 5:25-26)
"Đạo" ở đây là "rhēma" (ῥῆμα) - lời nói, lời phán. Lời hằng sống của Đức Chúa Trời có quyền năng phán xét, cắt bỏ, và tẩy sạch những điều ô uế trong tư tưởng và động cơ của chúng ta (Hê-bơ-rơ 4:12).
3. Sự Rửa Sạch Hằng Ngày Qua Sự Phục Vụ Khiêm Nhường: Hành động rửa chân trong Giăng 13 mang ý nghĩa biểu tượng sâu sắc. Khi Chúa Giê-xu rửa chân cho các môn đồ, Ngài không chỉ dạy về sự phục vụ, mà còn nói:
"Người đã tắm rồi, chỉ cần rửa chân, thì được sạch cả. Vả, các ngươi được sạch, nhưng chưa được sạch cả." (Giăng 13:10)
Hình ảnh này cho thấy: người đã được tắm (chỉ về sự cứu rỗi toàn diện, sự tái sinh) thì đã được sạch rồi. Tuy nhiên, trong cuộc sống hàng ngày, khi bước đi trên thế gian, đôi chân chúng ta vẫn vương bụi bặm của tội lỗi, của những va chạm, những tư tưởng sai lầm. Chúng ta cần được Chúa và anh em rửa chân - tức là sự tha thứ, sự sửa dạy, sự nâng đỡ thuộc linh lẫn nhau để duy trì sự thông công và sự trong sạch thực tiễn.
Từ những nguyên tắc Kinh Thánh trên, chúng ta có thể rút ra các ứng dụng cụ thể và cân bằng cho đời sống:
1. Giữ Sự Sạch Sẽ Thuộc Thể Như Một Sự Quản Lý Tốt Thân Thể Đền Thờ của Đức Thánh Linh:
"Anh em há chẳng biết mình là đền thờ của Đức Chúa Trời, và Thánh Linh Đức Chúa Trời ở trong anh em sao?" (1 Cô-rinh-tô 3:16)
Việc giữ gìn vệ sinh cá nhân, môi trường sống và làm việc ngăn nắp, sạch sẽ là biểu hiện của sự trật tự, kỷ luật và lòng biết ơn Chúa về thân thể và các nguồn lực Ngài ban. Nó phản ánh sự chăm sóc đối với "đền thờ" mà Đức Thánh Linh đang ngự. Sự cẩu thả, bừa bãi quá mức có thể là dấu hiệu của sự lười biếng hoặc thiếu kỷ luật bản thân – những điều Kinh Thánh cảnh báo (Châm Ngôn 6:6-11).
2. Theo Đuổi Sự Trong Sạch Thuộc Linh Là Ưu Tiên Tối Cao: Chúng ta được kêu gọi sống thánh khiết (1 Phi-e-rơ 1:15-16). Điều này đòi hỏi:
- Thanh tẩy tư tưởng: "Hãy gìn giữ tấm lòng của con hơn hết, Vì các nguồn sự sống do nơi nó mà ra." (Châm Ngôn 4:23). Cần kiểm soát những điều mắt thấy, tai nghe, và tâm trí suy nghĩ (Phi-líp 4:8).
- Sám hối và xưng tội thường xuyên: Như lời hứa trong 1 Giăng 1:9, sự xưng tội với Chúa và với nhau (Gia-cơ 5:16) là "bồn rửa chân" thuộc linh hằng ngày.
- Đầy dẫy Đức Thánh Linh và Lời Chúa: Để chống lại những dục vọng ô uế từ lòng mình, chúng ta cần được Lời Chúa và Thánh Linh chi phối (Ê-phê-sô 5:18, Cô-lô-se 3:16).
3. Tránh Hai Thái Cực Sai Lầm:
- Chủ nghĩa hình thức: Chỉ chú trọng bề ngoài sạch sẽ, nghiêm ngặt về các quy tắc vệ sinh hoặc hình thức đạo đức giả trong khi lòng đầy sự kiêu ngạo, phán xét, hoặc tham lam (xin xem Lu-ca 11:39-40).
- Chủ nghĩa chống luật pháp (Antinomianism): Lấy cớ "ân điển" hoặc "sự tự do trong Christ" để sống cẩu thả, bừa bãi cả về thuộc linh lẫn thuộc thể, bỏ qua trách nhiệm quản lý tốt cuộc sống Chúa giao.
Vậy, "sạch sẽ có gần với đạo đức không?" Qua sự nghiên cứu Kinh Thánh, chúng ta thấy rằng sự sạch sẽ thuộc thể, dù có giá trị thực tiễn và có thể phản ánh sự kỷ luật, nhưng không đồng nghĩa với đạo đức hay sự thánh khiết thật. Đạo đức Cơ Đốc bắt nguồn từ tấm lòng được tái sanh và được Đức Thánh Linh tể trị. Tuy nhiên, một đời sống được Chúa biến đổi từ bên trong chắc chắn sẽ tạo ra những bông trái bên ngoài, trong đó có lối sống có trật tự, kỷ luật và biết chăm sóc bản thân cùng môi trường xung quanh như một sự quản lý trung tín.
Lời Chúa dạy chúng ta phải có cái nhìn toàn diện: quan tâm đến sự trong sạch của tấm lòng trước nhất, nhưng cũng không xem thường sự sạch sẽ của thân thể và đời sống thực tế. Sự sạch sẽ thật, cuối cùng, là ân điển từ nơi Chúa: được tẩy sạch bởi huyết Chúa Giê-xu, được rửa sạch bởi nước Lời Chúa, và được nuôi dưỡng trong sự thông công của Hội Thánh. Ước mong mỗi chúng ta luôn tìm kiếm và duy trì sự trong sạch ấy, để được Chúa hứa rằng: "Phước cho những kẻ có lòng trong sạch, vì sẽ thấy Đức Chúa Trời!" (Ma-thi-ơ 5:8).