Giáo Hoàng và Chế Độ Giáo Hoàng Qua Lăng Kính Kinh Thánh
Trong bối cảnh đa dạng của Cơ Đốc giáo, chức vụ và thẩm quyền của Giáo hoàng là một chủ đề gây nhiều tranh luận thần học. Là những tín hữu Tin Lành, chúng ta tin rằng Kinh Thánh là thẩm quyền tối cao và đầy đủ cho đức tin và sự thực hành (2 Ti-mô-thê 3:16-17). Bài nghiên cứu này sẽ khảo sát những lời dạy rõ ràng của Kinh Thánh về cơ cấu lãnh đạo trong Hội Thánh, chức vụ của Sứ đồ Phi-e-rơ, và sự độc tôn của Đấng Christ là Đầu Hội Thánh, để tìm ra câu trả lời cho câu hỏi: Kinh Thánh nói gì về giáo hoàng?
Kinh Thánh Tân Ước mô tả một cơ cấu lãnh đạo đa dạng và được ban cho bởi ân điển, chứ không phải một chức vụ đơn nhất, kế vị tập trung quyền lực tối cao.
1. Đấng Christ Là Đá Góc Nhà Và Là Đầu Duy Nhất:
Trước hết, nền tảng tối thượng của Hội Thánh là chính Chúa Giê-xu Christ. Trong phân đoạn thường bị hiểu lầm là Ma-thi-ơ 16:18, Chúa Giê-xu phán với Phi-e-rơ: "Còn ta, ta bảo ngươi rằng: Ngươi là Phi-e-rơ, ta sẽ lập Hội thánh ta trên đá nầy, các cửa âm phủ chẳng thắng được hội đó." Từ Hy Lạp được sử dụng ở đây rất quan trọng: "Petros" (Πέτρος) chỉ Phi-e-rơ, một hòn đá lăn, trong khi "petra" (πέτρα) chỉ tảng đá lớn, nền tảng. Sự thừa nhận của Phi-e-rơ về Chúa Giê-xu là "Đấng Christ, Con Đức Chúa Trời hằng sống" (câu 16) chính là tảng đá (petra) mà Hội Thánh được xây dựng trên đó. Chính lẽ thật về Đấng Christ là nền tảng, chứ không phải cá nhân Phi-e-rơ (1 Cô-rinh-tô 3:11). Hơn nữa, Kinh Thánh khẳng định rõ ràng Chúa Giê-xu là Đầu duy nhất của Hội Thánh: "Ngài là đầu của thân thể, tức là Hội thánh" (Cô-lô-se 1:18). "Và Ngài đã bắt muôn vật phục dưới chân Đấng Christ, và ban cho Đấng Christ làm đầu Hội thánh" (Ê-phê-sô 1:22). Không có chỗ nào trong Tân Ước trao danh hiệu "Đầu Hội Thánh" cho bất kỳ ai khác ngoài Đấng Christ.
2. Chức Vụ Đa Dạng và Bình Đẳng Của Các Sứ Đồ:
Phi-e-rơ là một sứ đồ quan trọng, nhưng ông không có quyền tối thượng trên các sứ đồ khác. Trong Hội đồng Giê-ru-sa-lem (Công vụ 15), chính Gia-cơ, chứ không phải Phi-e-rơ, đã đưa ra phán quyết cuối cùng (câu 19). Phao-lô cũng đã quở trách Phi-e-rơ công khai về sự giả hình (Ga-la-ti 2:11-14), điều này cho thấy quyền phê bình lẫn nhau giữa các sứ đồ và không có một thẩm quyền bất khả ngộ nào. Phao-lô tuyên bố rõ: "Vả, tôi đã được Đức Chúa Trời lập làm kẻ giảng dạy dân ngoại, cũng như Phi-e-rơ được lập làm kẻ giảng dạy người Giu-đa" (Ga-la-ti 2:7-8). Chức vụ khác nhau nhưng thẩm quyền ngang nhau, cùng phục vụ dưới một Chủ.
Khái niệm về một "giáo hoàng" thường gắn liền với ý tưởng kế vị sứ đồ Phi-e-rơ một cách độc quyền. Tuy nhiên, Kinh Thánh không ủng hộ ý tưởng này.
1. Sự Kế Vị Thực Sự Là Gì?
Khi Giu-đa phản bội, các sứ đồ đã chọn người thay thế (Công vụ 1:15-26). Tiêu chuẩn là phải "là một người đã theo cùng chúng ta trọn trong lúc Đức Chúa Jêsus đi lại giữa chúng ta... phải làm chứng với chúng ta về sự sống lại của Ngài" (câu 21-22). Đây là một chức vụ đặc biệt của nhân chứng trực tiếp về Chúa Giê-xu phục sinh, không thể truyền lại theo nghĩa thể chế. Sứ đồ Phao-lô, dù không thuộc nhóm Mười Hai, cũng đã gặp Chúa phục sinh trên đường đi Đa-mách (1 Cô-rinh-tô 15:8). Kinh Thánh không ghi lại bất kỳ mệnh lệnh nào từ Chúa Giê-xu hay các sứ đồ về việc thiết lập một dòng kế vị tập trung, độc nhất.
2. Chức Vụ Lãnh Đạo Địa Phương: Trưởng Lão và Giám Mục:
Mô hình lãnh đạo Hội Thánh trong Tân Ước là đa nguyên và địa phương. Trong mỗi Hội Thánh, các trưởng lão (presbyteroi - πρεσβύτεροι) hay giám mục (episkopoi - ἐπίσκοποι, nghĩa là "người giám sát") được lập lên để chăn bầy (Công vụ 14:23, Tít 1:5). Hai thuật ngữ này được dùng thay thế cho nhau để chỉ cùng một chức vụ (Tít 1:5-7 so sánh "trưởng lão" ở câu 5 và "giám mục" ở câu 7). Họ làm việc cùng nhau, không có một người đứng trên những người khác. Phi-e-rơ tự xưng mình là "kẻ làm trưởng lão như anh em" (1 Phi-e-rơ 5:1), và khuyên các trưởng lão: "Hãy chăn bầy của Đức Chúa Trời ở giữa anh em, ... chớ lấy quyền mà cai trị những kẻ Chúa giao cho anh em, nhưng hãy làm gương tốt cho bầy" (1 Phi-e-rơ 5:2-3). Lời khuyên này trực tiếp chống lại mô hình cai trị độc tôn.
Một số giáo lý nền tảng cho chế độ giáo hoàng không tìm thấy cơ sở trong Kinh Thánh, mà phát triển qua truyền thống về sau.
1. Tính Bất Khả Ngộ Của Giáo Hoàng:
Kinh Thánh dạy rằng chỉ có Lời Chúa là hoàn toàn không sai lầm. "Lời Chúa là lời chân thật" (Giăng 17:17). Ngay cả Phi-e-rơ, khi được xem là "giáo hoàng đầu tiên", cũng đã mắc sai lầm và bị sửa sai (Ga-la-ti 2:11). Ông tự nhận mình là "người đồng trưởng lão" chứ không phải một nhân vật bất khả ngộ (1 Phi-e-rơ 5:1). Sự bất khả ngộ chỉ thuộc về Đức Chúa Trời và Lời Ngài.
2. Quyền Thế Tục Và Vương Quốc Trần Gian:
Chúa Giê-xu tuyên bố rõ ràng: "Nước của ta chẳng phải thuộc về thế gian nầy" (Giăng 18:36). Ngài cấm các môn đồ lấy quyền thế mà cai trị như người ngoại đạo: "Các ngươi biết rằng những người cai trị dân ngoại thì lấy quyền trị họ... Song trong các ngươi thì không như vậy" (Ma-thi-ơ 20:25-26). Mô hình lãnh đạo trong Hội Thánh là đầy tớ (diakonos - διάκονος), không phải quân vương. Sự pha trộn quyền lực chính trị và tôn giáo vào một ngôi vị giáo hoàng không phù hợp với tinh thần phục vụ khiêm nhường mà Chúa Giê-xu đã dạy.
3. Chức Tế Lễ Thượng Phẩm Duy Nhất Của Đấng Christ:
Một khía cạnh quan trọng của chức giáo hoàng là vai trò tế lễ thượng phẩm. Tuy nhiên, Kinh Thánh dạy rằng Chúa Giê-xu Christ là Thầy Tế Lễ Thượng Phẩm duy nhất và vĩnh viễn của giao ước mới. "Ấy vậy, vì chúng ta có một Thầy tế lễ thượng phẩm lớn đã trải qua các từng trời, tức là Đức Chúa Jêsus, Con Đức Chúa Trời... Ngài đã hiến dâng chính mình Ngài làm tế lễ, một lần đủ cả" (Hê-bơ-rơ 4:14, 7:27). Mọi tín hữu đều là "chức tế lễ nhà vua" (1 Phi-e-rơ 2:9) để dâng của lễ thuộc linh, không cần một tế lễ trung gian nào khác ngoài Đấng Christ.
Việc nghiên cứu chủ đề này không chỉ là tranh luận thần học, mà còn có những ứng dụng thiết thực cho đời sống đức tin của chúng ta.
1. Giữ Vững Thẩm Quyền Tối Cao Của Kinh Thánh (Sola Scriptura):
Mỗi tín hữu cần tự mình học hỏi Kinh Thánh và lấy đó làm tiêu chuẩn tối cao để đánh giá mọi giáo lý và truyền thống. Như người Bê-rê, chúng ta phải "nghe ngóng lời giảng mỗi ngày, và tra xem Kinh Thánh, để xét lời giảng có thật chăng" (Công vụ 17:11). Điều này giải phóng chúng ta khỏi sự lệ thuộc mù quáng vào bất kỳ thẩm quyền con người nào và đặt niềm tin trọn vẹn vào Lời không hề sai lầm của Đức Chúa Trời.
2. Tập Trung Vào Chúa Giê-xu Là Đầu Duy Nhất Của Hội Thánh:
Trong đời sống Hội Thánh địa phương, chúng ta cần nhớ rằng mọi mục sư, trưởng lão đều là đầy tớ phục vụ dưới quyền Chúa. Sự vâng phục của chúng ta đối với họ là vì họ trình bày Lời Chúa cách trung thực (Hê-bơ-rơ 13:7,17), chứ không phải vì địa vị hay chức danh. Hãy luôn hướng về Chúa Giê-xu, "là Đầu, từ Ngài mà cả thân thể ràng buộc vững bền bởi những cái lằn nối, tùy lượng sức của từng phần, làm cho thân thể lớn lên..." (Ê-phê-sô 4:15-16).
3. Sống Theo Mẫu Mực Lãnh Đạo Đầy Tớ Của Đấng Christ:
Dù ở vị trí nào trong Hội Thánh, từ mục sư đến tín hữu bình thường, chúng ta đều được kêu gọi để bắt chước tấm gương đầy tớ của Chúa Giê-xu: "Con người đã đến, không phải để được hầu hạ, nhưng để hầu hạ và phó sự sống mình làm giá chuộc cho nhiều người" (Ma-thi-ơ 20:28). Thay vì tìm kiếm địa vị, quyền lực hay danh hiệu, chúng ta hãy tìm cách khiêm nhường phục vụ anh chị em mình.
4. Cầu Nguyện Cho Tất Cả Những Người Tin Chúa:
Mặc dù có những khác biệt thần học quan trọng, chúng ta được dạy phải cầu nguyện cho "hết thảy những người tin Chúa" (Ê-phê-sô 6:18). Chúng ta có thể và nên cầu nguyện cho những anh chị em trong các truyền thống khác, để mọi người đều được "hiệp một trong đức tin và trong sự hiểu biết Con Đức Chúa Trời" (Ê-phê-sô 4:13), và để danh Chúa Giê-xu được tôn cao trên mọi danh xưng, chức vụ của con người (Phi-líp 2:9-11).
Qua sự khảo sát Kinh Thánh, chúng ta thấy rõ rằng Hội Thánh mà Chúa Giê-xu thiết lập được xây dựng trên nền tảng là chính Ngài - Đấng Christ, Con Đức Chúa Trời hằng sống. Mô hình lãnh đạo được Kinh Thánh đưa ra là mô hình đa nguyên, tập thể, với các trưởng lão/giám mục địa phương chăn bầy trong tinh thần đầy tớ. Quyền tối thượng thuộc về Lời Chúa, và Đầu duy nhất của Hội Thánh là Chúa Giê-xu Christ.
Chế độ giáo hoàng, với những tuyên bố về quyền tối thượng phổ quát, sự kế vị độc quyền từ Phi-e-rơ, và tính bất khả ngộ, là một sự phát triển về sau không dựa trên giáo lý Tân Ước. Là những tín hữu Tin Lành, chúng ta trân trọng lời dạy của Sứ đồ Phi-e-rơ trong thư tín của ông, nhưng chúng ta tôn cao Chúa Giê-xu là Đá Sống, là Thầy Tế Lễ Thượng Phẩm, là Vua và là Chúa duy nhất của Hội Thánh.
Ước mong mỗi chúng ta, với tư cách là những viên đá sống trong đền thờ thiêng liêng (1 Phi-e-rơ 2:5), luôn kiên định xây dựng đời sống mình trên Lời Chúa, vâng phục các người chăn mà Chúa đặt để trong Hội Thánh địa phương, và trên hết, giữ vững đôi mắt đức tin hướng về "Đấng cầm quyền Hội thánh" (Khải Huyền 1:12-20), là Chúa Giê-xu Christ, Đấng đang cai trị Hội Thánh Ngài bằng chính Lời và Thánh Linh của Ngài. "Nguyền xin sự vinh hiển về nơi Đức Chúa Jêsus Christ đời đời vô cùng!" (1 Phi-e-rơ 4:11).