Tự Do Tôn Giáo: Một Quan Điểm Của Kinh Thánh
Trong một thế giới đa dạng về niềm tin và tư tưởng, câu hỏi về tự do tôn giáo không chỉ là vấn đề xã hội hay chính trị, mà còn là một chủ đề thần học sâu sắc. Liệu Kinh Thánh – nền tảng đức tin của Cơ Đốc giáo – có ủng hộ khái niệm tự do tôn giáo hay không? Câu trả lời không đơn giản là "có" hay "không," mà cần được khám phá qua lăng kính toàn bộ sứ điệp Kinh Thánh, từ sự sáng tạo, sự sa ngã, cho đến kế hoạch cứu chuộc của Đức Chúa Trời. Bài nghiên cứu này sẽ đi sâu vào các nguyên tắc Kinh Thánh nền tảng, cách Đức Chúa Trời tương tác với ý chí tự do của con người, và những hàm ý cho Hội Thánh ngày nay.
Ngay từ đầu, Kinh Thánh trình bày Đức Chúa Trời là Đấng Tạo Hóa tối cao, nhưng Ngài đã dựng nên con người theo hình ảnh Ngài (Sáng-thế Ký 1:27). Một trong những đặc điểm quan trọng của "hình ảnh Đức Chúa Trời" chính là khả năng ý chí tự do, có thể lựa chọn và quyết định. Điều này được minh họa rõ ràng trong vườn Ê-đen. Đức Chúa Trời truyền lệnh cho A-đam: "Ngươi được tự do ăn hoa quả các thứ cây trong vườn; nhưng về cây biết điều thiện và điều ác thì chớ hề ăn đến; vì một mai ngươi ăn, chắc sẽ chết." (Sáng-thế Ký 2:16-17). Ở đây, chúng ta thấy một mệnh lệnh rõ ràng, nhưng cũng thấy sự "tự do" được ban cho (trong phạm vi cho phép). Con người có quyền lựa chọn vâng lời hay bất tuân.
Đức Chúa Trời không tạo dựng nên những con rối, nhưng là những thực thể có mối quan hệ, có khả năng yêu thương và vâng phục một cách tự nguyện. Sự lựa chọn bất tuân của A-đam và Ê-va đã minh chứng cho thực tế đau lòng này: ý chí tự do tồn tại và có thể bị lạm dụng. Tuy nhiên, nguyên tắc này xuyên suốt Kinh Thánh Cựu Ước. Chẳng hạn, trong Giô-suê 24:15, Giô-suê thách thức dân Y-sơ-ra-ên: "Nếu chẳng thích cho các ngươi phục sự Đức Giê-hô-va, thì ngày nay hãy chọn ai mà mình muốn phục sự... còn ta và nhà ta sẽ phục sự Đức Giê-hô-va." Từ ngữ "chọn" (בָּחַר - *bachar* trong tiếng Hê-bơ-rơ) nhấn mạnh đến hành động lựa chọn có ý thức.
Cách Đức Chúa Trời đối xử với các dân tộc ngoại giáo trong Cựu Ước cũng đáng để suy ngẫm. Trong khi Ngài thiết lập một giao ước đặc biệt với dân Y-sơ-ra-ên, Ngài không tiêu diệt các dân tộc khác ngay lập tức vì niềm tin của họ (Sáng-thế Ký 15:16). Ngài ban cho họ thời gian và cơ hội. Quan trọng hơn, chúng ta thấy những cá nhân từ các dân tộc ngoại bang như Ra-háp, Ru-tơ đã được tự do lựa chọn từ bỏ thần tượng của mình để quy phục Đức Chúa Trời của Y-sơ-ra-ên. Đức Chúa Trời tôn trọng hành trình và sự lựa chọn của họ.
Tuy nhiên, điều này không có nghĩa Kinh Thánh ủng hộ thuyết tương đối (mọi tôn giáo đều như nhau). Các tiên tri liên tục kêu gọi dân sự từ bỏ thần tượng và quay về với Đức Giê-hô-va, lên án sự thờ hình tượng là sự phản bội và ngu dại (Ê-sai 44:9-20). Sự phán xét cuối cùng dành cho những hệ thống tôn giáo chống nghịch lại Đức Chúa Trời chân thật là có thật. Nhưng con đường dẫn đến sự phán xét đó bao gồm những lời cảnh báo, kêu gọi ăn năn, và tôn trọng sự lựa chọn của con người trong một khoảng thời gian.
Tân Ước đưa nguyên tắc này lên một tầm cao mới qua cuộc đời và chức vụ của Chúa Giê-xu Christ. Chúa Giê-xu là hiện thân của lẽ thật (Giăng 14:6), nhưng Ngài không hề ép buộc ai tin theo Ngài. Ngài rao giảng, dạy dỗ, làm phép lạ, và mời gọi: "Ai có tai, hãy nghe!" (Ma-thi-ơ 11:15). Ngài tôn trọng sự lựa chọn của người giàu có muốn giữ của cải (Mác 10:22), của những người Pha-ri-si cứng lòng, và thậm chí của Giu-đa Ích-ca-ri-ốt.
Một trong những phân đoạn nổi bật nhất là câu chuyện Chúa Giê-xu với người thanh niên giàu có. Kinh Thánh ghi: "Nhưng người ấy nghe xong lời ấy, thì trở nên buồn rầu, bởi vì rất giàu. Đức Chúa Giê-xu thấy vậy, bèn phán rằng: Những kẻ có của cải vào nước Đức Chúa Trời là khó là dường nào!" (Lu-ca 18:23-24). Chúa Giê-xu đã chỉ ra lựa chọn đúng, nhưng Ngài không ngăn cản anh ta quay đi. Ngài để anh ta tự do quyết định.
Hơn nữa, trong dụ ngôn Người gieo giống (Ma-thi-ơ 13:3-23), hạt giống (đạo lẽ thật) được gieo ra khắp nơi, trên các loại đất khác nhau, tượng trưng cho các thái độ tiếp nhận khác nhau của con người. Đức Chúa Trời ban Lời Ngài cách rộng rãi, nhưng phản ứng thuộc về thính giả. Điều này thể hiện sự tôn trọng của Ngài đối với tấm lòng và ý chí của mỗi người.
Sau khi Chúa Giê-xu thăng thiên, các sứ đồ tiếp tục mẫu hình này. Phi-e-rơ và các sứ đồ rao giảng với quyền năng, nhưng khi bị cấm cản, họ tuyên bố: "Thí bằng, trước mặt Đức Chúa Trời, phải vâng lời các ngươi hơn là vâng lời Đức Chúa Trời, thì hãy đoán lấy; vì chúng tôi chẳng có thể chẳng nói về những điều mình đã thấy và nghe." (Công vụ 4:19-20). Họ khẳng định bổn phận rao truyền lẽ thật của mình, nhưng không dùng vũ lực để buộc người khác tin. Sự bắt bớ xảy đến cho họ là vì họ rao giảng, không phải vì họ ép buộc người khác.
Phao-lô, nhà truyền giáo vĩ đại, đã tranh luận với các triết gia tại A-rê-ô-ba (Công vụ 17:22-34). Ông trình bày lẽ thật về Đức Chúa Trời và sự sống lại, nhưng kết quả là: "Một vài người tin theo, và hiệp với hai người; lại có mấy kẻ chẳng tin." (câu 34). Phao-lô chấp nhận kết quả đó. Trong các thư tín, ông thường "nài xin," "khuyên bảo," "kêu gọi" chứ không hề ra lệnh một cách độc tài (2 Cô-rinh-tô 5:20).
Ở cốt lõi, tự do tôn giáo gắn liền với bản chất của tình yêu thương đích thực. Tình yêu của Đức Chúa Trời (A-ga-pê - ἀγάπη trong tiếng Hy Lạp) không ép buộc. Đức Chúa Trời là tình yêu thương (1 Giăng 4:8), và Ngài kêu gọi chúng ta yêu Ngài hết lòng (Mác 12:30). Làm sao có thể gọi là "yêu" nếu không có sự tự nguyện, tự do? Một mối quan hệ ép buộc là mối quan hệ của chủ nô và nô lệ, không phải của Cha và con.
Hơn nữa, sự cứu rỗi là bởi đức tin (Ê-phê-sô 2:8), và đức tin, bởi bản chất, là một hành động tự nguyện của ý chí, một sự tín thác. Nó không thể được sản xuất bằng sức ép từ bên ngoài. Do đó, một môi trường cho phép con người tìm kiếm, nghi ngờ, và cuối cùng đặt niềm tin của mình một cách tự do, trên thực tế, là môi trường thuận lợi cho đức tin chân chính nảy nở – trái ngược với đức tin giả tạo được tạo ra bởi sự cưỡng bách hoặc truyền thống xã hội.
1. Trong Cá Nhân: Chúng ta được kêu gọi sống và chia sẻ đức tin với "sự mềm mại và kính sợ" (1 Phi-e-rơ 3:15). Điều này có nghĩa là tôn trọng phẩm giá và quyền tự quyết của người đối diện. Thay vì lên án hay ép buộc, hãy trình bày Chúa Giê-xu cách hấp dẫn qua đời sống và lời nói yêu thương, để lại kết quả cho Đức Thánh Linh.
2. Trong Hội Thánh: Hội Thánh là thân thể của Đấng Christ, nơi rao giảng lẽ thật và môn đồ hóa. Nhưng ngay trong Hội Thánh, phải có sự tự nguyện. Sự kỷ luật Hội Thánh (Ma-thi-ơ 18:15-17) nhằm mục đích phục hồi, không phải trừng phạt hay kiểm soát. Hội Thánh không phải là chế độ độc tài tâm linh.
3. Trong Xã Hội: Cơ Đốc nhân được kêu gọi cầu nguyện cho các nhà cầm quyền và sống cách hòa bình (1 Ti-mô-thê 2:1-2). Chúng ta ủng hộ một xã hội nơi mọi người có quyền tìm kiếm chân lý và thờ phượng theo lương tâm, vì đó chính là mẫu hình Kinh Thánh về cách Đức Chúa Trời đối xử với nhân loại. Đồng thời, chúng ta không từ bỏ việc công bố rằng chỉ có một con đường duy nhất đến với Đức Chúa Trời là qua Chúa Giê-xu Christ (Giăng 14:6; Công vụ 4:12). Có thể nói, chúng ta ủng hộ "tự do *cho* tôn giáo," bao gồm tự do để người khác nghe và đáp ứng với Phúc Âm, hơn là "tự do *khỏi* tôn giáo" theo nghĩa loại bỏ niềm tin ra khỏi đời sống công cộng.
4. Thái Độ Đối Với Người Khác Biệt: Chúng ta phải phân biệt giữa yêu thương con người (là hình ảnh Đức Chúa Trời) và chống lại những hệ thống tà giáo. Chúng ta ghét tội lỗi, nhưng yêu thương người có tội. Điều này đòi hỏi sự khôn ngoan, can đảm và khiêm nhường.
Qua nghiên cứu Kinh Thánh, chúng ta thấy rằng tự do tôn giáo, được hiểu là quyền tự do lựa chọn và thực hành niềm tin theo lương tâm, thực sự phù hợp với các nguyên tắc nền tảng của Kinh Thánh. Đó không phải là một ý tưởng hiện đại thế tục, mà bắt nguồn từ cách Đức Chúa Trời tôn trọng ý chí tự do mà Ngài đã ban cho con người. Đức Chúa Trời tối cao, toàn năng, nhưng trong kế hoạch cứu chuộc của Ngài, Ngài đã chọn tôn trọng sự lựa chọn của con người, ngay cả khi sự lựa chọn đó dẫn đến sự chối bỏ Ngài.
Vai trò của chúng ta, với tư cách là những người rao truyền Phúc Âm, là noi gương Chúa Giê-xu và các sứ đồ: công bố lẽ thật cách rõ ràng, yêu thương và can đảm, sống làm chứng đầy năng quyền, và để mặc Đức Thánh Linh làm công việc thuyết phục và biến đổi trong lòng người. Chúng ta tin cậy rằng lẽ thật của Đức Chúa Trời có sức mạnh tự thân để chinh phục những tấm lòng được tự do tìm kiếm. Trong một thế giới đầy những tiếng nói, ước nguyện của chúng ta là mọi người đều được tự do nghe được tiếng nói của Người Chăn Hiền Lành và tự do đáp lại tiếng gọi yêu thương của Ngài.