Lời tiên tri về vua thành Tyre trong Ê-xê-chi-ên 28 có phải ám chỉ Sa-tan không?

Chương 28 của sách Ê-xê-chi-ên là một trong những phân đoạn Kinh Thánh gây nhiều tranh luận và thu hút sự tìm hiểu sâu sắc. Lời tiên tri chống lại vua thành Tyre dường như vượt ra ngoài phạm vi của một nhà cai trị nhân loại thông thường, mô tả một sự vinh hiển, sự sa ngã và một sự phán xét có tính chất siêu nhiên. Bài nghiên cứu này sẽ đi sâu vào bản văn, phân tích ngữ cảnh, ngôn ngữ gốc và sự liên hệ với toàn bộ mặc khải Kinh Thánh để trả lời cho câu hỏi: Có phải đây chỉ là lời cảnh cáo một vị vua phàm trần, hay nó còn là một bức tranh tiên tri về nguồn gốc và sự sa ngã của chính Sa-tan?

Sách Ê-xê-chi-ên được viết trong thời kỳ lưu đày tại Ba-by-lôn. Tiên tri Ê-xê-chi-ên nhận sứ điệp từ Đức Giê-hô-va để phán xét các nước, trong đó có thành Tyre - một trung tâm thương mại giàu có và kiêu ngạo. Chương 28 có thể được chia làm hai phần rõ rệt:

• Câu 1-10: Lời tiên tri trực tiếp chống lại "vua Tyre" (Heb: melek Tzor).
• Câu 11-19: Lời tiên tri tiếp tục, nhưng đối tượng được gọi là "người chăn" (Bản Truyền Thống dịch là "vua") và được mô tả với những đặc điểm vượt xa một con người bình thường.

Chính sự chuyển đổi ngữ cảnh và đặc điểm mô tả trong phần hai đã khiến nhiều nhà giải kinh nhìn thấy hình bóng của một thế lực đằng sau nhà vua trần thế.

Phần đầu tiên nhắm trực tiếp đến nhà cai trị con người của Tyre. Đức Giê-hô-va phán: "Hỡi con người, hãy nói cùng vua Tyrơ: Chúa Giê-hô-va phán như vầy: Lòng ngươi đã tự cao, và ngươi nói: Ta là thần, ta ngồi trên ngai thần, ở giữa biển" (Ê-xê-chi-ên 28:2).

Từ "thần" ở đây trong tiếng Hê-bơ-rơ là ’elohim, một từ có thể chỉ Đức Chúa Trời, các thần, hoặc những thế lực uy quyền. Vua Tyre, vì sự giàu có và quyền lực của thành phố hải cảng này, đã tự đồng hóa mình với thần linh, một sự kiêu ngạo điển hình của các bạo chúa. Lời phán xét dành cho ông rất rõ ràng: "Ngươi khôn ngoan hơn Đa-ni-ên, chẳng có sự kín nhiệm nào giấu được ngươi!" (câu 3). Đây có thể là lời châm biếm về sự khôn ngoan thương mại, chính trị của ông. Kết cục được tuyên bố: ông sẽ bị những kẻ hung bạo trong các dân ngoại đâm chết, và chết như một con người (câu 7-10). Tất cả các chi tiết này đều phù hợp với một nhà cai trị loài người.

Tuy nhiên, từ câu 11, ngôn ngữ và hình ảnh thay đổi đột ngột, tạo nên một tầng nghĩa sâu hơn. Đức Giê-hô-va truyền lệnh: "Hỡi con người, hãy đọc bài ca thương về vua Tyrơ" (câu 12). Bài ca thương này mô tả một nhân vật với những đặc điểm không thể áp dụng đầy đủ cho bất kỳ vị vua loài người nào:

1. Nguồn Gốc Hoàn Hảo: "Ngươi vốn rập khuôn theo mẫu, đầy sự khôn ngoan, tốt đẹp trọn vẹn" (câu 12). Cụm "rập khuôn theo mẫu" (Bản Dịch Mới: "được ban cho mẫu mực hoàn hảo") gợi ý về một sự sáng tạo trực tiếp và toàn hảo từ Đấng Tạo Hóa.
2. Chỗ Ở Trong Vườn Ê-đen và Trên Núi Thánh của Đức Chúa Trời: "Ngươi đã ở trong vườn Ê-đen, là vườn của Đức Chúa Trời... Ta đã lập ngươi trên hòn núi thánh của Đức Chúa Trời" (câu 13-14). Điều này không thể hiểu theo nghĩa đen về một vua Tyre. Nó ám chỉ một địa vị thiêng liêng, gần gũi với Đức Chúa Trời.
3. Thân Phận Là "Chê-ru-bin" Được Xức Dầu Che Phủ: Đây là điểm then chốt. Câu 14 chép: "Ngươi là chê-ru-bin được xức dầu để che phủ". Từ Hê-bơ-rơ keruv mimshach hassokek mô tả một chức vụ cụ thể. "Chê-ru-bin" (số nhiều: Cherubim) là sinh vật có cánh thuộc hạng cao nhất trong các thiên sứ, thường liên quan đến sự hiện diện và ngai vàng của Đức Chúa Trời (Xuất Ê-díp-tô Ký 25:18-20; Ê-xê-chi-ên 10). "Che phủ" có thể liên tưởng đến việc che phủ hòm giao ước. Điều này chỉ ra một thiên sứ trưởng có địa vị cao và trách nhiệm lớn.
4. Sự Toàn Hảo Ban Đầu và Sự Sa Ngã: "Đường lối ngươi trọn vẹn từ ngày ngươi được sáng tạo, cho đến lúc thấy sự gian ác trong ngươi... Lòng ngươi đã kiêu ngạo vì sự đẹp đẽ của ngươi" (câu 15-17). Sự sa ngã bắt nguồn từ tự cao (gabahh) và sự gian ác (`awlah) bên trong. Động cơ là sự kiêu ngạo (ga’awah) về vẻ đẹp và sự khôn ngoan của chính mình, khiến nhân vật này muốn phán đoán ngang với Đấng Tạo Hóa.
5. Sự Phán Xét và Kết Cục: "Ta đã xô ngươi xuống đất... Ta đã làm cho ngươi ra tro bụi trên đất" (câu 16-18). Sự phán xét này mang tính vĩnh cửu và triệt để.

Để hiểu rõ hình bóng, chúng ta cần đối chiếu với những mảnh ghép khác trong Kinh Thánh về nguồn gốc Sa-tan:

• Ê-sai 14:12-15: Lời tiên tri chống lại vua Ba-by-lôn, nhưng mô tả "sao mai" (heylel, Lucifer) muốn "lên trên cao các ngôi sao Đức Chúa Trời", "làm giống như Đấng Rất Cao". Đây chính là tội kiêu ngạo và muốn soán ngôi Đức Chúa Trời, hoàn toàn phù hợp với tội của "chê-ru-bin" trong Ê-xê-chi-ên 28.
• Lu-ca 10:18: Chính Chúa Giê-xu phán: "Ta đã thấy quỉ Sa-tan từ trời sa xuống như chớp." Xác nhận sự sa ngã của Sa-tan từ thiên đàng.
• I Ti-mô-thê 3:6: Cảnh báo về sự kiêu ngạo khiến kẻ mới tin "sa vào án phán dành cho ma quỉ." Án phán đó chính là sự phán xét đã được tuyên bố từ trước.
• Khải Huyền 12:7-9: Mô tả trận chiến trên trời, "con rồng lớn... bị quăng xuống đất." Con rồng ấy được gọi là "ma quỉ và Sa-tan."

Sự tương đồng giữa các phân đoạn này tạo nên một giáo lý nhất quán: Sa-tan vốn là một thiên sứ trưởng được tạo dựng toàn hảo (Chê-ru-bin), nhưng vì lòng kiêu ngạo và muốn bằng Đức Chúa Trời mà đã phản nghịch và bị đuổi khỏi thiên đàng.

Việc hiểu biết này không chỉ là kiến thức thần học, mà còn có những ứng dụng sâu sắc cho đời sống chúng ta ngày nay:

1. Cảnh Giác Với Tội Kiêu Ngạo: Căn nguyên của sự sa ngã từ trời đến đất là tội kiêu ngạo. Bài học đầu tiên là chúng ta phải hết sức cảnh giác với sự tự tôn, tự phụ trong lòng. Dù là tài năng, sắc đẹp, địa vị hay sự khôn ngoan thuộc linh, tất cả đều đến từ Đức Chúa Trời. "Sự kiêu ngạo đi trước, sự bại hoại theo sau; và tánh tự cao đi trước sự sa ngã" (Châm Ngôn 16:18). Chúng ta được kêu gọi sống khiêm nhường, "mặc lấy sự khiêm nhường" (I Phi-e-rơ 5:5).
2. Nhận Biết Bản Chất Thật của Tội Lỗi: Tội lỗi không đơn giản là những hành vi sai trái, mà là một thực tại thuộc linh có nguồn gốc từ kẻ thù của Đức Chúa Trời. Hiểu về Sa-tan giúp chúng ta nhận ra rằng cuộc chiến thuộc linh là có thật (Ê-phê-sô 6:12). Chúng ta không chỉ chiến đấu với nhục dục mà còn với các thế lực tối tăm.
3. Trân Quý Ân Điển Cứu Rỗi và Địa Vị Trong Chúa Cứu Thế: Trái ngược với Sa-tan - một thiên sứ sa ngã không có sự cứu chuộc - chúng ta là những con người tội lỗi nhưng được Chúa Giê-xu Christ cứu chuộc bằng huyết Ngài. Địa vị của chúng ta trong Christ (Ê-phê-sô 2:6) là một ân điển nhưng không, không phải do công đức chúng ta. Điều này phải dẫn đến lòng biết ơn sâu sắc và sự trung tín.
4. Sống Với Mục Đích Đúng Đắn: "Chê-ru-bin được xức dầu" được tạo dựng để che phủ, phục vụ và tôn vinh Đức Chúa Trời. Khi nó quay sang phục vụ chính mình, nó đã sa ngã. Bài học cho chúng ta là phải luôn giữ cho Chúa Cứu Thế làm trung tâm của đời sống, phục vụ Ngài và Hội Thánh Ngài, chứ không tìm kiếm vinh quang cho bản thân.
5. Hy Vọng Vào Sự Chiến Thắng Cuối Cùng của Đức Chúa Trời: Lời tiên tri trong Ê-xê-chi-ên kết thúc bằng sự phán xét hoàn toàn dành cho kẻ kiêu ngạo. Điều này đảm bảo với chúng ta rằng mọi sự dối trá, kiêu ngạo và ác của ma quỉ cuối cùng sẽ bị tiêu diệt hoàn toàn (Khải Huyền 20:10). Sự công chính và vinh quang của Đức Chúa Trời sẽ đắc thắng.

Qua việc nghiên cứu cẩn thận Ê-xê-chi-ên 28, chúng ta có thể đi đến kết luận: Lời tiên tri này có hai tầng nghĩa. Ở tầng nghĩa trực tiếp và lịch sử, nó nói đến vua thành Tyre, một con người kiêu ngạo sẽ bị phán xét. Nhưng ở tầng nghĩa sâu hơn và sau cùng, nó vén màn cho chúng ta thấy thế lực thuộc linh đằng sau sự kiêu ngạo và tội ác của các vương quốc trần gian - đó chính là Sa-tan, được mô tả như một Chê-ru-bin được xức dầu đã sa ngã vì lòng kiêu ngạo.

Việc hiểu biết này không làm giảm đi tính lịch sử của Kinh Thánh, nhưng làm sáng tỏ chiều sâu thuộc linh và sự thống nhất kỳ diệu của toàn bộ mặc khải Thánh Kinh, từ Sáng Thế Ký đến Khải Huyền. Nó cho chúng ta thấy cuộc chiến giữa ánh sáng và tối tăm, giữa sự khiêm nhường vâng phục và kiêu ngạo phản loạn. Là Cơ Đốc nhân, chúng ta được kêu gọi đứng vững trong ân điển của Chúa Giê-xu Christ, mặc lấy sự khiêm nhường, và chiến đấu thuộc linh với khí giới của Đức Chúa Trời, với niềm tin chắc chắn rằng Đấng Christ đã và đang chiến thắng kẻ thù thuộc linh ấy.

"Đức Chúa Trời ban ơn cho kẻ khiêm nhường, mà chống cự kẻ kiêu ngạo" (Gia-cơ 4:6). Ước mong mỗi chúng ta luôn tìm nơi nương náu và vinh quang trong Đấng Christ, Đấng đã hạ mình đến tận thập tự giá, và vì thế được Đức Chúa Trời đặt lên làm Chúa của muôn vật.