Sách Phi-líp
Trong tân ước, thư tín của Sứ đồ Phao-lô gửi cho Hội Thánh tại thành Phi-líp chiếm một vị trí đặc biệt. Thường được mệnh danh là “Thư Tín Về Sự Vui Mừng,” sách này không chỉ là một bức thư cá nhân đầy tình cảm giữa vị sứ đồ và một Hội Thánh mà ông yêu mến, mà còn là một luận văn thần học sâu sắc về bản tính của Đấng Christ, đời sống Cơ Đốc nhân và nguồn niềm vui siêu việt mọi hoàn cảnh. Bài nghiên cứu này sẽ đi sâu vào bối cảnh, cấu trúc, những giáo lý trọng tâm và ứng dụng thiết thực từ sách Phi-líp cho đời sống tin kính ngày nay.
Sách Phi-líp được Sứ đồ Phao-lô viết vào khoảng năm 60-62 SCN, trong lần bị giam cầm tại Rô-ma (Phi-líp 1:13, 4:22). Thành Phi-líp là một thuộc địa của Đế chế La Mã tại Ma-xê-đoan, nơi Phao-lô thành lập Hội Thánh đầu tiên trên đất châu Âu trong hành trình truyền giáo lần thứ hai (Công vụ 16:9-40). Mối quan hệ giữa Phao-lô và Hội Thánh này rất đặc biệt, đầy tình yêu thương và sự hỗ trợ vật chất (Phi-líp 4:15-16).
Mục đích của thư tín này là:
1. Cảm ơn Hội Thánh về món quà hỗ trợ mà Ê-pháp-rô-đích đã mang đến (Phi-líp 4:10-18).
2. Báo cáo tình trạng của Phao-lô trong vòng giam cầm và khích lệ Hội Thánh tiếp tục trung tín.
3. Kêu gọi sự hiệp nhất và khiêm nhường, giải quyết những mầm mống chia rẽ (Phi-líp 4:2).
4. Cảnh báo về những giáo sư giả và sự công bình dựa trên luật pháp.
5. Truyền đạt một sự hiểu biết sâu sắc về Christ học (Christology) và nền tảng cho niềm vui Cơ Đốc.
Đặc điểm nổi bật của thư là tính cách cá nhân, thân mật. Từ ngữ “vui mừng” (tiếng Hy Lạp: chara) và “vui vẻ” (chairō) xuất hiện khoảng 16 lần, một con số ấn tượng trong bối cảnh Phao-lô đang bị xiềng xích và đối diện với án tử hình.
Chương 1: Niềm Vui Trong Mọi Hoàn Cảnh và Sự Sống Vì Christ
Phao-lô mở đầu bằng lời chào và cầu nguyện đầy tình cảm (1:1-11). Ông xác định rằng hoàn cảnh tù đày của mình thực ra đã trở nên ích lợi cho Tin Lành, vì lính canh trong cung vua và nhiều người khác đã nghe về Christ (1:12-13). Điều này dẫn đến một tuyên bố bất hủ: “Điều đó thì có hề gì? Miễn là mọi cách, hoặc làm bộ, hoặc thật thà, Đấng Christ được rao truyền; ấy vậy tôi đương mừng rỡ, và sẽ còn mừng rỡ nữa” (Phi-líp 1:18). Niềm vui của ông không đến từ hoàn cảnh thuận lợi, mà từ sự tiến triển của Phúc Âm.
Cuối chương 1, Phao-lô bày tỏ sự giằng co giữa ước muốn “đi ở với Đấng Christ” (Hy Lạp: analysai – tháo dây, nhổ trại) và ở lại để phục vụ các tín hữu. Ông kết luận: “Vì theo đuổi tôi chỉ có một sự, tôi quên lửng sự ở đằng sau, mà bươn theo sự ở đằng trước, tôi nhắm mục đích mà chạy, để giựt giải về sự kêu gọi trên trời của Đức Chúa Trời trong Đức Chúa Giê-xu Christ” (Phi-líp 3:13-14 – lưu ý: câu này thuộc chương 3 nhưng minh họa cho tâm thức của Phao-lô).
Chương 2: Gương Tự Hạ và Tôn Cao Của Đấng Christ – Nền Tảng Cho Sự Hiệp Một
Đây là một trong những phân đoạn Christ học quan trọng nhất trong Tân Ước. Để giải quyết sự bất hòa, Phao-lô kêu gọi tín hữu có “tâm tình” (Hy Lạp: phroneō – suy nghĩ, thái độ) như Đấng Christ (2:5). Sau đó, ông trưng dẫn một bài thánh ca/thần học cao trào:
“Ngài vốn có hình Đức Chúa Trời, song chẳng coi sự bình đẳng mình với Đức Chúa Trời là sự nên nắm giữ, chính Ngài đã tự bỏ mình đi, lấy hình tôi tớ và trở nên giống như loài người; Ngài đã hiện ra như một người, tự hạ mình xuống, vâng phục cho đến chết, thậm chí chết trên cây thập tự.” (Phi-líp 2:6-8).
Từ “nắm giữ” (Hy Lạp: harpagmos) hàm ý một đặc quyền cần được khư khư giữ lấy. Nhưng Christ, dù thật sự là Đức Chúa Trời (theos), đã không khư khư giữ lấy địa vị vinh quang đó. Thay vào đó, Ngài “tự bỏ mình đi” (ekenōsen – làm cho trống không, từ này là nguồn gốc của học thuyết “Kenosis”). Hành trình của Ngài là đi xuống: từ hình Đức Chúa Trời → hình tôi tớ → vâng phục → chết nhục nhã. Chính vì sự tự hạ này, Đức Chúa Trời đã “siêu đại tôn Ngài lên” (2:9-11). Bài học cho Hội Thánh là rõ ràng: hiệp một đến từ sự khiêm nhường, xem người khác như tôn trọng hơn mình (2:3).
Chương 3 & 4: Sự Công Bình Đến Từ Đức Tin và Sự Bình An Của Đức Chúa Trời
Phao-lô chuyển sang cảnh báo về những “con chó,” những kẻ “cắt bì giả dối” (3:2), tức là những người Giu-đa hóa muốn ép tín hữu ngoại bang phải tuân giữ luật pháp Môi-se. Ông đưa ra “bản lý lịch” đáng nể của mình: “người Hê-bơ-rơ, con của người Hê-bơ-rơ; về luật pháp, thuộc phe Pha-ri-si;… về sự công bình của luật pháp thì không chỗ trách được” (3:5-6). Nhưng ông coi tất cả những điều ấy như “đồ bỏ” (Hy Lạp: skybala – nghĩa đen là phân, rác rưởi) vì cớ “sự nhận biết về Đức Chúa Giê-xu Christ” (3:8). Sự công bình của ông không đến từ luật pháp, mà là “sự công bình đến từ Đức Chúa Trời bởi đức tin” (3:9).
Chương 4 chứa đựng những câu Kinh Thánh quen thuộc và quý báu:
- Lời kêu gọi hai chị em đồng công Ê-vô-đi và Sin-ty-cơ “đồng lòng trong Chúa” (4:2).
- Mệnh lệnh: “Hãy vui mừng trong Chúa luôn luôn. Tôi lại còn nói nữa: hãy vui mừng đi.” (4:4).
- Lời hứa về sự bình an: “Sự bình an của Đức Chúa Trời vượt quá mọi sự hiểu biết, sẽ gìn giữ lòng và ý tưởng anh em trong Đức Chúa Giê-xu Christ.” (4:7).
- Khuôn mẫu cho sự suy nghĩ: “anh em hãy suy nghĩ những sự chân thật, đáng tôn, công bình, thanh sạch, đáng yêu chuộng, có tiếng tốt… thì Đức Chúa Trời sự bình an sẽ ở với anh em.” (4:8-9).
- Bí quyết sống thỏa lòng trong mọi cảnh: “Tôi đã tập hễ gặp cảnh ngộ nào, cũng thỏa lòng ở vậy. Tôi đã biết chịu nghèo hèn, cũng biết được dư dật… Tôi làm được mọi sự nhờ Đấng ban thêm sức cho tôi.” (4:11-13).
1. Tìm Kiếm Niềm Vui Trong Chúa, Không Trong Hoàn Cảnh: Thế giới hôm nay đầy lo âu, bệnh tật, khủng hoảng. Sách Phi-líp dạy chúng ta định nghĩa lại niềm vui. Niềm vui thật (chara) là trái của Thánh Linh (Ga-la-ti 5:22), bắt nguồn từ mối tương giao với Chúa và sự tiến triển của Vương Quốc Ngài, chứ không phải từ sự thuận lợi bên ngoài. Mỗi buổi sáng, chúng ta có thể chọn lựa “vui mừng trong Chúa” như một hành động của ý chí và đức tin.
2. Sống Khiêm Nhường và Quan Tâm Đến Người Khác: Xã hội tôn vinh sự tự đề cao và quyền lực cá nhân. Tâm tình của Đấng Christ trong Phi-líp 2 kêu gọi chúng ta đi ngược lại dòng chảy đó: phục vụ trong âm thầm, tìm kiếm lợi ích cho người khác, và từ bỏ quyền lợi cá nhân vì sự hiệp một của Hội Thánh. Điều này áp dụng trong gia đình, nơi làm việc và đặc biệt trong mối quan hệ giữa các tín hữu.
3. Xây Dựng Sự Công Bình Trên Nền Tảng Đức Tin, Không Thành Tích: Chúng ta dễ rơi vào cái bẫy của những người Giu-đa hóa thời hiện đại: đánh giá bản thân và người khác qua các thành tích tôn giáo (đi nhà thờ bao lần, dâng hiến bao nhiêu, phục vụ ra sao). Phao-lô nhắc nhở rằng giá trị duy nhất trước mặt Đức Chúa Trời là “được Ngài bắt lấy” (3:12) và nắm giữ sự công bình đến từ đức tin nơi Christ.
4. Gìn Giữ Tâm Trí Với Sự Bình An Của Đức Chúa Trời: Trong thời đại thông tin hỗn loạn, mệnh lệnh “suy nghĩ” (Hy Lạp: logizomai – tính toán, cân nhắc) những điều chân thật, thanh sạch (4:8) là một công cụ mạnh mẽ. Chúng ta cần chủ động lọc thông tin, tập trung vào Lời Chúa và những điều tích cực theo tiêu chuẩn của Ngài. Lời hứa đi kèm là sự bình an siêu nhiên sẽ canh giữ tấm lòng chúng ta.
5. Học Bài Học Thỏa Lòng và Năng Lực Trong Mọi Cảnh: Câu “Tôi làm được mọi sự nhờ Đấng ban thêm sức cho tôi” (4:13) thường bị hiểu lầm như một câu thần chú cho thành công cá nhân. Trong ngữ cảnh, đây là bí quyết để sống thỏa lòng cả trong cảnh thiếu thốn lẫn dư dật. Sức mạnh (endynamoō) đến từ Christ cho phép chúng ta đối diện và vượt qua mọi hoàn cảnh, không phải để đạt được mọi ước muốn.
Sách Phi-líp, dù ngắn gọn, là một kho tàng thần học và thực hành. Nó cho chúng ta thấy hình ảnh một sứ đồ già dặn trong đức tin, đối diện với xiềng xích và cái chết bằng một tâm linh vui mừng không dập tắt nổi. Trung tâm của mọi sự là Đấng Christ: Đấng đã tự hạ đến tận cùng để cứu chuộc chúng ta, và là nguồn của mọi niềm vui, sức mạnh và bình an. Thư tín này mời gọi mỗi chúng ta sống một đời sống “đáng đạo Tin Lành của Đấng Christ” (1:27), bước đi trong sự khiêm nhường, hiệp một và tập trung vào những điều trên trời. Dù hoàn cảnh có thế nào, lời tuyên bố của Phao-lô vẫn vang vọng: “Hãy vui mừng trong Chúa luôn luôn!” – đó không phải là một cảm xúc, mà là một mệnh lệnh của đức tin, một lựa chọn có nền tảng vững chắc nơi Đấng Christ và sự chiến thắng cuối cùng của Ngài.