Cách thức cứu rỗi trong Cựu Ước là gì?
Trong hành trình tìm hiểu Kinh Thánh, một câu hỏi thường được đặt ra: "Người thời Cựu Ước đã được cứu rỗi như thế nào?" Nhiều người cho rằng họ được cứu nhờ việc tuân giữ luật pháp Môi-se, hoặc nhờ dâng tế lễ theo nghi thức. Tuy nhiên, Kinh Thánh dạy rõ rằng sự cứu rỗi đời đời luôn là ân tứ của Đức Chúa Trời, được tiếp nhận bởi đức tin, chứ không phải bởi việc làm (Ê-phê-sô 2:8-9). Điều này áp dụng cho cả thời Cựu Ước lẫn Tân Ước. Bài nghiên cứu này sẽ khám phá cách thức cứu rỗi trong Cựu Ước dựa trên Lời Đức Chúa Trời, qua đó cho thấy sự nhất quán trong kế hoạch cứu chuộc của Ngài và sự hướng về Chúa Giê-xu Christ, Đấng Mê-si được hứa ban.
Sau khi A-đam và Ê-va phạm tội, Đức Chúa Trời không để họ trong sự tuyệt vọng, nhưng ngay lập tức Ngài đưa ra lời hứa về Đấng Cứu Thế: "Ta sẽ làm cho mày cùng người nữ, dòng dõi mày cùng dòng dõi người nữ nghịch thù nhau. Người sẽ giày đạp đầu mày, còn mày sẽ cắn gót chân người." (Sáng 3:15). Đây được xem là Proto-Evangelium (Tin Lành đầu tiên). Lời hứa này báo trước một Đấng từ dòng dõi người nữ sẽ đánh bại Sa-tan. Mặc dù chi tiết chưa được tiết lộ, nhưng đức tin của loài người từ thời điểm đó đã có thể đặt nơi lời hứa của Đức Chúa Trời về sự giải cứu. A-bên, con trai của A-đam, đã dâng sinh tế cách đẹp lòng Đức Chúa Trời bởi đức tin (Hê-bơ-rơ 11:4). Hê-nóc "đồng đi với Đức Chúa Trời" (Sáng 5:24) và được cất lên. Nô-ê "tìm được ơn trước mặt Đức Giê-hô-va" (Sáng 6:8) và xây dựng tàu bởi đức tin (Hê-bơ-rơ 11:7). Như vậy, ngay từ ban đầu, sự cứu rỗi đã dựa trên đức tin nơi lời hứa của Đức Chúa Trời.
Áp-ra-ham (trước đó là Áp-ram) là một trong những nhân vật quan trọng nhất của Cựu Ước. Đức Chúa Trời kêu gọi ông ra khỏi quê hương và hứa ban cho ông dòng dõi đông như sao trên trời (Sáng 12:1-3; 15:5). Kinh Thánh ghi: "Áp-ram tin Đức Giê-hô-va, thì Ngài kể sự đó là công bình cho người." (Sáng 15:6). Câu này trở thành nền tảng cho giáo lý xưng công bình bởi đức tin. Trong Rô-ma 4, sứ đồ Phao-lô giải thích rằng Áp-ra-ham được xưng công bình không phải bởi việc làm (cắt bì) vì việc cắt bì đến sau khi ông đã tin và được kể là công bình. Hơn nữa, ông được xưng công bình trước khi luật pháp Môi-se được ban hành, chứng tỏ sự cứu rỗi không tùy thuộc vào luật pháp. Chữ "kể" (λογίζομαι, logizomai) có nghĩa là ghi nhận, tính cho. Điều này cho thấy Đức Chúa Trời ban cho Áp-ra-ham sự công bình dựa trên đức tin của ông nơi lời hứa của Ngài. Đức tin đó không phải là công đức, nhưng là phương tiện để nhận lãnh ân điển. Vì vậy, Áp-ra-ham trở nên cha của mọi kẻ tin (Rô-ma 4:11).
Khi dân Y-sơ-ra-ên được ban cho luật pháp qua Môi-se, Đức Chúa Trời thiết lập hệ thống tế lễ phức tạp. Trung tâm của hệ thống này là việc dâng các con sinh (chiên, bò, dê, chim) để chuộc tội. Lê-vi Ký 17:11 tuyên bố: "Vì sinh mạng của xác thịt ở trong huyết; ta đã ban huyết cho các ngươi trên bàn thờ để làm lễ chuộc tội cho linh hồn mình; vì nhờ huyết mà linh hồn được chuộc tội." Từ "chuộc tội" trong tiếng Hê-bơ-rơ là "כפר" (kaphar), có nghĩa là che đậy, làm nguôi giận. Huyết của sinh tế tạm thời che đậy tội lỗi và cho phép Đức Chúa Trời không trừng phạt người phạm tội ngay lập tức. Tuy nhiên, sách Hê-bơ-rơ khẳng định: "Vì huyết của bò đực và dê đực không thể cất tội lỗi đi được." (Hê-bơ-rơ 10:4). Những sinh tế này chỉ là hình bóng của sự hy sinh trọn vẹn và vĩnh viễn của Chúa Giê-xu Christ, Chiên Con của Đức Chúa Trời (Giăng 1:29). Mỗi lần dâng sinh tế, người tin Cựu Ước bày tỏ đức tin rằng Đức Chúa Trời sẽ tha tội dựa trên máu đổ, và họ hướng lòng về sự cứu chuộc cuối cùng mà Đức Chúa Trời hứa ban.
Ngoài ra, các tiên tri đã báo trước rõ ràng về Đấng Mê-si sẽ chịu đau khổ để gánh tội lỗi chúng ta. Ê-sai 53 là chương nổi tiếng mô tả về Đầy Tớ Đau Khổ: "Người đã vì tội lỗi chúng ta mà bị vết, vì sự gian ác chúng ta mà bị thương; bởi sự sửa phạt người chịu chúng ta được bình an, bởi lằn roi người chúng ta được lành bịnh... Người đã bị hiếp đáp, nhưng cam chịu... Người đã hi sinh mạng sống mình làm tế chuộc tội." (Ê-sai 53:5,7,10). Những lời tiên tri này củng cố đức tin của các thánh đồ Cựu Ước, dù họ không hiểu hết chi tiết, nhưng họ tin rằng Đức Chúa Trời sẽ sai một Đấng giải cứu.
Luật pháp Môi-se, bao gồm Mười Điều Răn và các luật lệ khác, được ban cho dân Y-sơ-ra-ên với nhiều mục đích. Một trong những mục đích quan trọng là bày tỏ tội lỗi và cho con người thấy họ không thể tự cứu mình. Rô-ma 3:20 viết: "Vì chẳng có một người nào bởi việc làm theo luật pháp mà sẽ được xưng công bình trước mặt Ngài, vì luật pháp cho người ta biết tội lỗi." Luật pháp là tiêu chuẩn thánh khiết của Đức Chúa Trời, và khi so sánh, mọi người đều thấy mình phạm tội. Điều này dẫn đến sự nhận biết nhu cầu về một Đấng Cứu Thế. Sứ đồ Phao-lô gọi luật pháp là "thầy giáo" dẫn chúng ta đến với Đấng Christ (Ga-la-ti 3:24). Đối với người Cựu Ước, luật pháp cũng đóng vai trò tương tự: nó chỉ ra sự bất toàn của con người và chuẩn bị lòng họ cho Đấng Mê-si.
Các Thánh vịnh, như Thi thiên 32 và 51, thể hiện sự ăn năn và lòng tin cậy vào lòng thương xót của Đức Chúa Trời. Vua Đa-vít sau khi phạm tội ngoại tình và giết người, đã cầu nguyện: "Đức Chúa Trời ôi, xin hãy thương xót tôi tùy lòng nhân từ của Chúa; xin hãy xóa các sự vi phạm tôi theo sự từ bi rất lớn của Chúa... Vì tôi nhận biết sự vi phạm tôi, và tội lỗi tôi hằng ở trước mặt tôi." (Thi 51:1-3). Ông không dựa vào tế lễ hay việc lành, nhưng vào lòng thương xót của Đức Chúa Trời. Đây là một bằng chứng rõ ràng rằng sự tha tội trong Cựu Ước dựa trên ân điển.
Chương 11 của sách Hê-bơ-rơ là bản tóm tắt tuyệt vời về đức tin của các thánh đồ Cựu Ước. Tác giả liệt kê: "Bởi đức tin, A-bên... Hê-nóc... Nô-ê... Áp-ra-ham... Sa-ra... Y-sác... Gia-cốp... Giô-sép... Môi-se... Ra-háp... Ghê-đê-ôn... Ba-rác... Sam-sôn... Giép-thê... Đa-vít... Sa-mu-ên và các đấng tiên tri" (Hê-bơ-rơ 11:4-32). Tất cả những người này "đều còn đức tin cho đến chết, chưa nhận được những điều hứa cho mình, chỉ trông thấy và chào mừng từ đằng xa" (Hê-bơ-rơ 11:13). Họ trông đợi một quê hương tốt hơn, tức là quê hương trên trời. Đặc biệt, về Môi-se, Kinh Thánh chép: "Người coi sự sỉ nhục của Đấng Christ là quí hơn của cải của xứ Ê-díp-tô" (Hê-bơ-rơ 11:26). Điều này cho thấy đức tin của Môi-se hướng về Đấng Christ. Như vậy, đức tin của các thánh Cựu Ước không chỉ là tin Đức Chúa Trời nói chung, mà còn hướng về lời hứa cụ thể về Đấng Cứu Thế sẽ đến.
Cả Cựu Ước và Tân Ước đều dạy rõ rằng sự cứu rỗi là ân điển của Đức Chúa Trời, nhận bởi đức tin, không bởi việc làm. Ê-phê-sô 2:8-9 nói: "Vả, ấy là nhờ ân điển, bởi đức tin, mà anh em được cứu, điều đó không phải đến từ anh em, bèn là sự ban cho của Đức Chúa Trời. Ấy chẳng phải bởi việc làm đâu, hầu cho không ai khoe mình." Điều này hoàn toàn phù hợp với những gì đã thấy trong Cựu Ước. Rô-ma 4 là chương quan trọng bàn về điều này. Phao-lô dùng Áp-ra-ham và Đa-vít làm ví dụ: "Vả, chúng ta kể rằng người nào được xưng công bình bởi đức tin, thì sự xưng công bình ấy không phải bởi việc làm, y như Đa-vít cũng nói về phước của người mà Đức Chúa Trời kể là công bình chẳng bởi việc làm: Phước thay cho kẻ, sự gian ác mình được tha thứ, Tội lỗi mình được che đậy!" (Rô-ma 4:6-7, trích Thi 32:1-2). Rõ ràng, Cựu Ước dạy sự tha tội dựa trên sự khoan dung của Đức Chúa Trời, không dựa trên công đức.
Ân điển không loại trừ đức tin; trái lại, đức tin là phương tiện nhận lãnh ân điển. Và đức tin đó không phải là một nỗ lực tự cứu, mà là sự tín thác vào lòng thành tín của Đức Chúa Trời. Do đó, sự cứu rỗi trong Cựu Ước hoàn toàn giống với Tân Ước về bản chất, chỉ khác ở mức độ mặc khải. Trong Cựu Ước, lời hứa còn mang tính tiên tri, trong Tân Ước thì đã được ứng nghiệm.
Chúa Giê-xu Christ chính là sự ứng nghiệm của mọi lời hứa và biểu tượng Cựu Ước. Trên đường Emmau sau khi phục sinh, Ngài giải thích cho hai môn đồ: "Rồi bắt đầu từ Môi-se và hết thảy các tiên tri, Ngài cắt nghĩa cho hai người đó những lời chỉ về Ngài trong cả Kinh Thánh." (Lu-ca 24:27). Chúa cũng phán với người Do Thái: "Nếu các ngươi tin Môi-se, thì sẽ tin ta; vì người đã chép về ta." (Giăng 5:46). Điều này cho thấy toàn bộ Cựu Ước hướng về Ngài. Sự chết chuộc tội của Chúa Giê-xu có hiệu lực cho tất cả những ai tin, dù họ sống trước hay sau thập tự giá. Sứ đồ Phao-lô viết: "Đức Chúa Trời đã lập Ngài làm của lễ chuộc tội, bởi đức tin trong huyết Ngài... để Ngài tỏ ra sự công bình mình trong buổi hiện tại, tỏ ra mình là công bình và xưng công bình kẻ nào tin đến Đức Chúa Jêsus." (Rô-ma 3:25-26). Câu "trong buổi hiện tại" cho thấy sự công bình của Đức Chúa Trời cũng được bày tỏ cho những tội lỗi đã phạm từ trước (thời Cựu Ước). Vì vậy, những thánh đồ Cựu Ước được cứu nhờ tin vào lời hứa của Đức Chúa Trời, và sự chết của Chúa Giê-xu đã thanh toán nợ tội thay cho họ.
Hiểu biết về cách thức cứu rỗi trong Cựu Ước không chỉ là vấn đề học thuật, mà còn có nhiều ứng dụng thiết thực cho đời sống đức tin ngày nay:
- Trân trọng sự thống nhất của Kinh Thánh: Cựu Ước và Tân Ước cùng nói về một kế hoạch cứu rỗi duy nhất. Hãy học Cựu Ước để thấy sự giàu có của lời tiên tri và sự chuẩn bị cho Chúa Giê-xu. Điều này giúp chúng ta yêu mến Ngài hơn và tin cậy Lời Chúa.
- Sống bởi đức tin: Giống như Áp-ra-ham, chúng ta được kêu gọi bước đi bởi đức tin, không bởi mắt thấy (2 Cô-rinh-tô 5:7). Điều đó có nghĩa là tin cậy lời hứa của Đức Chúa Trời ngay cả khi hoàn cảnh có vẻ trái ngược, và vâng lời Ngài dù chưa thấy kết quả.
- Tránh tinh thần luật pháp: Mặc dù luật pháp là thánh, nhưng nếu chúng ta cố gắng được cứu hoặc duy trì sự cứu rỗi bằng việc làm, chúng ta đã rơi vào sai lầm. Sự cứu rỗi là ân điển, nên chúng ta hãy sống trong sự tự do của ân điển và để Đức Thánh Linh hướng dẫn.
- Rao giảng Phúc Âm từ Cựu Ước: Khi chứng đạo cho người Do Thái hoặc những người quen thuộc với Cựu Ước, chúng ta có thể sử dụng các lời tiên tri và biểu tượng để giới thiệu Chúa Giê-xu là Đấng Mê-si. Điều này cũng hữu ích cho mọi người để thấy Phúc Âm không phải là ý tưởng mới, mà là sự hoàn thành lời hứa cổ xưa.
- Biết ơn và thờ phượng: Chúng ta được cứu bởi ân điển, giống như các thánh đồ Cựu Ước. Hãy luôn sống trong lòng biết ơn và dâng sự thờ phượng lên Đức Chúa Trời vì sự nhân từ Ngài đã tỏ ra qua mọi thời đại.
Cách thức cứu rỗi trong Cựu Ước và Tân Ước là một: bởi ân điển, qua đức tin. Những người sống trước thời Chúa Giê-xu đã được cứu khi họ đặt đức tin nơi lời hứa của Đức Chúa Trời về Đấng Cứu Thế sẽ đến. Hệ thống tế lễ và luật pháp giúp họ nhận biết tội lỗi và nhu cầu cứu chuộc, đồng thời chỉ về sự hy sinh trọn vẹn của Chúa Giê-xu Christ. Lời hứa đã trở nên hiện thực, và ngày nay chúng ta có đặc ân nhìn thấy sự ứng nghiệm. Ước mong rằng sự hiểu biết này củng cố đức tin chúng ta và thúc giục chúng ta rao truyền Tin Lành cho mọi người, vì "chẳng có sự cứu rỗi trong đấng nào khác; vì ở dưới trời, chẳng có danh nào khác ban cho loài người, để chúng ta phải nhờ đó mà được cứu." (Công vụ 4:12). A-men.