Thuyết Giảng Giải Kinh
Trong thế giới Cơ Đốc giáo đương đại, tồn tại nhiều phương pháp và hình thức giảng dạy khác nhau. Tuy nhiên, đối với truyền thống Tin Lành, lấy Kinh Thánh làm thẩm quyền tối cao, thì **Thuyết giảng giải kinh (Expository Preaching)** luôn được xem là trung tâm của chức vụ giảng luận và là phương pháp trung thành nhất để truyền đạt ý chỉ của Đức Chúa Trời. Bài viết này sẽ đi sâu nghiên cứu khái niệm, nền tảng Kinh Thánh, đặc điểm, lợi ích và ứng dụng thiết thực của phương pháp thuyết giảng này cho đời sống Cơ Đốc nhân.
I. Khái Niệm Và Bản Chất Của Thuyết Giảng Giải Kinh
Thuyết giảng giải kinh, còn được gọi là "giảng giải kinh văn", là hình thức giảng dạy mà trong đó, **ý chính, cấu trúc và nội dung của bài giảng được rút ra trực tiếp và trung thực từ một phân đoạn Kinh Thánh cụ thể**. Mục tiêu tối thượng không phải là chia sẻ những suy nghĩ cá nhân, câu chuyện cảm động hay một chủ đề hấp dẫn, mà là để **Lời Đức Chúa Trời tự nói lên tiếng nói của chính Ngài**.
Bản chất của thuyết giảng giải kinh nằm ở hai động từ then chốt: **"Giải" (Exposition)** và **"Áp dụng" (Application)**. "Giải" là quá trình mở ra, làm sáng tỏ ý nghĩa nguyên thủy của bản văn Kinh Thánh cho người nghe. Điều này đòi hỏi nhà giảng luận phải nghiên cứu cẩn thận bối cảnh lịch sử, văn hóa, văn học, và đặc biệt là ý định của tác giả được Thánh Linh cảm thúc (the author's intent). Sau đó, dựa trên ý nghĩa đã được làm sáng tỏ đó, bài giảng sẽ "Áp dụng" chân lý ấy một cách thực tế, thuyết phục vào đời sống, tâm trí, ý chí và cảm xúc của cử tọa.
"Vả, cả Kinh Thánh đều là bởi Đức Chúa Trời soi dẫn, có ích cho sự dạy dỗ, bẻ trách, sửa trị, dạy người trong sự công bình, hầu cho người thuộc về Đức Chúa Trời được trọn vẹn và sắm sẵn để làm mọi việc lành." (2 Ti-mô-thê 3:16-17)
Phương pháp này tôn trọng tính chất "bởi Đức Chúa Trời soi dẫn" (θεόπνευστος - *theopneustos*) của Kinh Thánh. Nó xuất phát từ niềm tin rằng Lời Chúa đã đủ đầy, có thẩm quyền và có khả năng biến đổi. Vai trò của người giảng là một **người quản gia trung tín** (1 Cô-rinh-tô 4:1-2), trình bày cách trung thực và rõ ràng kho báu thuộc linh mà mình đã nhận lãnh từ bản văn, chứ không phải là một nhà phát minh tạo ra những ý tưởng mới.
II. Nền Tảng Kinh Thánh Cho Thuyết Giảng Giải Kinh
Phương pháp này không phải là một sáng tạo hiện đại, mà có nền tảng vững chắc ngay trong chính Kinh Thánh.
1. Gương Mẫu Trong Cựu Ước: Một trong những hình ảnh sống động nhất được tìm thấy trong sách Nê-hê-mi chương 8. Sau khi dân Y-sơ-ra-ên trở về từ chốn lưu đày, thầy tế lễ E-xơ-ra đã đứng trên một cái sạp bằng gỗ để đọc và **"giải nghĩa"** sách luật pháp Môi-se cho dân sự.
"Đoạn, đọc trong sách luật pháp của Đức Chúa Trời, rõ ràng và có ý nghĩa, người ta hiểu được sự đọc... E-xơ-ra là thầy tế lễ và văn sĩ, một người học thức, đứng trên một cái sạp bằng gỗ... chúng đều đứng dậy. E-xơ-ra mở sách tại trước mặt cả dân sự... Người đọc tại trên sách... Các người Lê-vi... **giải nghĩa rõ ràng** cho dân sự hiểu lời họ đọc." (Nê-hê-mi 8:8, 4-8)
Từ "giải nghĩa" trong tiếng Hê-bơ-rơ là **"פָּרַשׁ" (parash)**, có nghĩa là làm cho rõ ràng, chia ra, giải thích. Đây chính là hình ảnh thu nhỏ của thuyết giảng giải kinh: Đọc Lời Chúa → Giải thích ý nghĩa → Khiến dân sự hiểu và đáp ứng. Kết quả là dân sự khóc lóc, ăn năn và vui mừng (Nê-hê-mi 8:9-12).
2. Gương Mẫu Của Chúa Giê-xu Và Các Sứ Đồ: Chúa Giê-xu, sau khi phục sinh, đã thực hiện một bài giảng giải kinh cho hai môn đồ trên đường đi đến làng Em-ma-út: "Rồi bắt đầu từ Môi-se và hết thảy các đấng tiên tri, Ngài **giải nghĩa** cho hai người đó những chỗ Kinh Thánh chỉ về Ngài" (Lu-ca 24:27). Từ "giải nghĩa" trong nguyên văn Hy Lạp là **"διερμηνεύω" (diermēneuō)**, nghĩa là giải thích cặn kẽ, làm sáng tỏ hoàn toàn.
Sứ đồ Phi-e-rơ trong bài giảng đầu tiên vào ngày Lễ Ngũ Tuần (Công vụ 2:14-36) và Phao-lô tại nhà hội ở Thê-sa-lô-ni-ca (Công vụ 17:2-3) đều sử dụng phương pháp này: họ lấy một phân đoạn Kinh Thánh Cựu Ước (như sách Giô-ên, Thi thiên 16, sách Ê-sai), giải thích ý nghĩa của nó, rồi áp dụng vào thực tại của Đấng Christ và thời đại của họ. Phao-lô đã "theo thói quen... **giải và bày tỏ** rằng Đấng Christ cần phải chịu thương khó, rồi từ kẻ chết sống lại" (Công vụ 17:2-3).
III. Đặc Điểm Nhận Diện Một Bài Giảng Giải Kinh Chân Chính
Không phải bài giảng nào trích dẫn Kinh Thánh cũng là bài giảng giải kinh. Sau đây là những đặc điểm cốt lõi:
- Tôn Trọng Bản Văn Làm Chủ: Bài giảng bắt đầu và bị giới hạn bởi một phân đoạn Kinh Thánh rõ ràng (có thể là một đoạn, một chương, hoặc thậm chí một sách). Ý chính của bài giảng chính là ý chính mà Thánh Linh định truyền đạt trong bản văn đó.
- Giải Nghĩa Trung Thực: Nhà giảng luận phải cẩn trọng tìm hiểu ý nghĩa nguyên thủy của bản văn. Điều này đòi hỏi công tác giải kinh (*exegesis*) nghiêm túc: xem xét ngữ pháp, cú pháp, từ vựng (Hy Lạp/Hê-bơ-rơ), thể loại văn học (thơ, lịch sử, thư tín, tiên tri...), và bối cảnh trước sau.
- Có Cấu Trúc Rõ Ràng Theo Bản Văn: Dàn ý bài giảng thường theo sát dòng chảy và cấu trúc của phân đoạn Kinh Thánh, chứ không phải là một cấu trúc ngoại lai được áp đặt lên bản văn.
- Nhấn Mạnh Ứng Dụng Cá Nhân Và Thực Tiễn: Mục đích cuối cùng không phải là kiến thức suông, mà là sự biến đổi. Sau khi giải thích "nó có nghĩa gì?" (ý nghĩa), bài giảng phải trả lời "nó quan trọng thế nào với tôi hôm nay?" (ứng dụng).
- Tôn Cao Chúa Giê-xu Christ: Mọi phân đoạn Kinh Thánh, dù trong Cựu hay Tân Ước, đều quy về Chúa Cứu Thế Giê-xu và chương trình cứu rỗi của Ngài (Lu-ca 24:27, 44). Một bài giảng giải kinh chân chính sẽ chỉ về Đấng Christ.
IV. Lợi Ích Và Tầm Quan Trọng Đối Với Hội Thánh
Việc kiên trì thực hành và tiếp nhận thuyết giảng giải kinh đem lại những lợi ích to lớn cho cả người giảng lẫn người nghe:
1. Bảo Vệ Sự Trung Tín Với Lời Chúa: Phương pháp này đặt cùm xe vào bản văn, ngăn ngừa người giảng đi lạc vào những giáo lý sai lầm, chủ nghĩa cá nhân, hoặc chỉ tập trung vào những chủ đề "thời thượng" mà bỏ qua toàn bộ ý chỉ của Đức Chúa Trời. Nó buộc chúng ta phải giảng cả "mọi ý muốn của Đức Chúa Trời" (Công vụ 20:27).
2. Nuôi Dưỡng Hội Thánh Bằng Lương Thực Lành Mạnh: Thay vì chỉ ăn "sữa" của những chân lý đơn giản hay những câu chuyện cảm xúc, thuyết giảng giải kinh cung cấp một chế độ ăn uống cân bằng, đưa hội chúng đi qua toàn bộ Kinh Thánh, từng sách một. Điều này xây dựng nên những Cơ Đốc nhân trưởng thành, có căn cơ vững vàng (Hê-bơ-rơ 5:13-14).
3. Dạy Cách Đọc Và Nghiên Cứu Kinh Thánh: Qua việc quan sát cách người giảng giải quyết một bản văn, tín hữu học được phương pháp để tự mình khám phá Lời Chúa. Họ trở nên giống như người Bê-rê, "sẵn lòng chịu khó, hằng ngày tra xem Kinh Thánh, để xét lời giảng có thật chăng" (Công vụ 17:11).
4. Đem Lại Quyền Năng Biến Đổi Thật Sự: Vì quyền năng nằm trong chính Lời Đức Chúa Trời (Hê-bơ-rơ 4:12), nên khi Lời ấy được trình bày cách trong sáng và trung thực, Thánh Linh sẽ sử dụng nó để kết án, khích lệ, sửa dạy và gây dựng. Lời Chúa không trở về mà không làm trọn mục đích Ngài (Ê-sai 55:11).
V. Ứng Dụng Thực Tế: Làm Thế Nào Để Tiếp Nhận Và Sống Theo Bài Giảng Giải Kinh?
Là một tín hữu, bạn có thể chủ động đón nhận lợi ích từ chức vụ giảng giải kinh trong Hội Thánh mình:
1. Chuẩn Bị Tấm Lòng Trước Khi Nghe Giảng: Hãy cầu nguyện xin Chúa mở mắt thuộc linh bạn (Thi thiên 119:18). Nếu biết trước phân đoạn sẽ giảng, hãy đọc đi đọc lại vài lần trong tuần, tự mình suy ngẫm trước.
2. Ghi Chép Một Cách Chủ Động: Đừng chỉ nghe thụ động. Hãy ghi lại dàn ý bài giảng, ý chính của bản văn, những lời giải nghĩa quan trọng và nhất là những ứng dụng cụ thể cho đời sống bạn. Đặt câu hỏi: "Bài giảng này muốn tôi tin điều gì mới, ngưng làm điều gì, bắt đầu làm điều gì, hoặc thay đổi cách nghĩ nào?"
3. Đối Chiếu Với Kinh Thánh: Hãy có tinh thần của người Bê-rê. Mở Kinh Thánh ra và theo dõi. Kiểm tra xem lời giải thích có thật sự xuất phát từ bản văn và phù hợp với toàn bộ giáo lý Kinh Thánh hay không.
4. Chuyển Hóa Thành Cầu Nguyện Và Hành Động: Sau buổi nhóm, hãy dành thời gian suy gẫm lại một lần nữa. Cầu nguyện dựa trên những chân lý đã nghe. Quyết tâm áp dụng ít nhất một điều cụ thể vào trong tuần. Chia sẻ điều bạn học được với gia đình, bạn bè để cùng nhau sốt sắng.
5. Kiên Nhẫn Và Trung Tín: Thuyết giảng giải kinh đôi khi đi sâu vào những sách "khó" hoặc những giáo lý phức tạp. Hãy kiên nhẫn. Sự trưởng thành thuộc linh là một hành trình, không phải là một sự kiện. Sự trung tín nghe và làm theo Lời Chúa mỗi tuần sẽ từ từ gây dựng nên một đời sống vững chắc trong Đấng Christ.
"Ví bằng các ngươi biết những sự đó, thì có phước, miễn là các ngươi làm theo." (Giăng 13:17)
Kết Luận
Thuyết giảng giải kinh không phải là một kỹ thuật khô khan hay một hình thức cổ lỗ, mà là một **hành vi tôn thờ và vâng phục**. Đó là phương pháp tôn cao Lời Đức Chúa Trời, tôn cao Chúa Giê-xu Christ, và tin cậy vào quyền năng biến đổi của Thánh Linh. Trong một thời đại mà nhiều tiếng nói cạnh tranh nhau để giành lấy sự chú ý của chúng ta, Hội Thánh cần trở về với phương pháp giảng dạy đơn sơ nhưng đầy quyền năng này: trung thực giải thích Kinh Thánh và kêu gọi mọi người tin theo, vâng phục.
Ước mong mỗi chúng ta, với tư cách là những người nghe, sẽ phát triển một khẩu vị lành mạnh cho lương thực vững chắc của Lời Chúa, trân quý chức vụ giảng dạy trung thành, và quan trọng hơn hết, trở nên những người làm theo Lời, để đời sống chúng ta được xây dựng vững vàng trên nền đá là chính Đấng Christ và Lời hằng sống của Ngài.