Sự Tử Đạo Của Sứ Đồ Phi-e-rơ: Truyền Thống Và Ý Nghĩa Thần Học
Trong hành trình đức tin của Hội Thánh đầu tiên, các sứ đồ không chỉ là những nhà truyền giáo mà còn là những chứng nhân sống động, thường kết thúc cuộc đời mình trong sự tử đạo anh dũng. Trong số đó, Sứ đồ Phi-e-rơ (Si-môn Phi-e-rơ) nổi bật như một cột trụ (Ga-la-ti 2:9). Trong khi Kinh Thánh không ghi lại một cách tường tận về cái chết của ông, nó cung cấp những manh mối tiên tri quan trọng, và truyền thống lịch sử Hội Thánh ban đầu đã gìn giữ một chứng tích mạnh mẽ về sự chết của vị sứ đồ này. Bài nghiên cứu này sẽ đi sâu khám phá những bằng chứng Kinh Thánh, truyền thống lịch sử đáng tin cậy, và rút ra những bài học thực tiễn cho đời sống Cơ Đốc từ cuộc đời và sự qua đời của Phi-e-rơ.
Sự kiện chính yếu trong Kinh Thánh liên quan đến cái chết của Phi-e-rơ được tìm thấy trong Phúc Âm Giăng, chương 21. Sau khi Chúa Giê-xu Phục Sinh hiện ra với các môn đồ và khôi phục Phi-e-rơ sau sự chối bỏ, Ngài đã phán một lời tiên tri đặc biệt:
“Quả thật, quả thật, ta nói cùng ngươi, khi ngươi còn trẻ, mặc áo lấy, và đi đâu tùy ý mình; nhưng khi ngươi già, sẽ giơ tay ra, kẻ khác thắt lưng cho và dẫn ngươi đi đến nơi mình chẳng muốn.” (Giăng 21:18)
Trước hết, chúng ta cần giải nghĩa câu này. Cụm từ “giơ tay ra” (tiếng Hy Lạp: ekteneis tas cheiras) trong văn cảnh của thế kỷ thứ nhất thường được hiểu là một hình ảnh ẩn dụ cho việc bị trói và dẫn đi, nhưng các giáo phụ và học giả đều thống nhất rằng nó ám chỉ trực tiếp đến hình thức đóng đinh trên thập tự giá. Người bị đóng đinh thường bị trói hoặc đóng đinh tay vào cây thập tự. Còn cụm “kẻ khác thắt lưng cho” (tiếng Hy Lạp: zōsei se allos) chỉ về hành động của người hành hình, họ sẽ buộc tay và dẫn tử tù đến nơi hành quyết.
Kế tiếp, câu 19 giải thích rõ ràng ý nghĩa thần học đằng sau lời tiên tri này:
“Ngài nói điều đó để chỉ về Phi-e-rơ sẽ chết cách nào đặng sáng danh Đức Chúa Trời. Sau khi đã phán như vậy, Ngài bèn phán rằng: Hãy theo ta.” (Giăng 21:19)Động từ Hy Lạp được dùng cho “chết” ở đây là apothnēskein, mang nghĩa thông thường. Quan trọng hơn, mục đích của cái chết này là “đặng sáng danh Đức Chúa Trời”. Điều này đặt sự tử đạo của Phi-e-rơ vào cùng một loại với sự chết vinh hiển vì Danh Chúa, tương tự như lời tiên tri về sự chết của Phao-lô (Công vụ 21:13) và lời hứa phước hạnh cho những ai chịu bắt bớ vì sự công bình (Ma-thi-ơ 5:10-12). Lời kêu gọi cuối cùng “Hãy theo ta” là một tiếng gọi tiếp tục vang vọng, nhắc Phi-e-rơ và mỗi chúng ta rằng theo Chúa có thể dẫn đến thập tự giá, nhưng chắc chắn dẫn đến vinh quang.
Kinh Thánh Tân Ước không ghi lại việc lời tiên tri này được ứng nghiệm như thế nào, nhưng các văn kiện lịch sử của Hội Thánh thế kỷ thứ nhất và thứ hai đã lấp đầy khoảng trống đó với những chứng cớ đáng tin cậy.
1. Chứng cớ từ Tertullian (khoảng 155 – 220 SCN): Trong tác phẩm “Scorpiace” (Thuốc Giải Độc cho Vết Bò Cạp), Tertullian viết: “Hội Thánh Rô-ma đã trình bày cho chúng ta Phao-lô… và Phi-e-rơ, người đã chịu đóng đinh dưới thời Nê-rô.” Ông cũng nhắc đến cái chết của Phi-e-rơ trong tác phẩm “Prescription against Heretics”, nhấn mạnh rằng Phi-e-rơ và Phao-lô đã “trao lại” cho Hội Thánh Rô-ma “toàn bộ học thuyết về Tin Lành” cùng với chính máu của họ.
2. Chứng cớ từ Eusebius (khoảng 260 – 339 SCN): Sử gia Hội Thánh quan trọng này, trong tác phẩm “Lịch Sử Giáo Hội” (Ecclesiastical History), đã trích dẫn một giáo phụ sớm hơn là Gaius (khoảng 200 SCN): “Nhưng nếu bạn đến Vatican hoặc trên đường Ostian, bạn sẽ tìm thấy những người thiết lập Hội Thánh này. Vì vị sứ đồ cao cả này [Phao-lô]… và Phi-e-rơ, người được giao phó chìa khóa của vương quốc thiên đàng, đã yên nghỉ tại Rô-ma.” (Eccl. Hist. 2.25.7).
3. Truyền thống về việc bị đóng đinh ngược: Truyền thống nổi tiếng nhất, được ghi lại bởi Eusebius dựa trên lời kể của Origen (khoảng 184 – 253 SCN), cho rằng Phi-e-rơ, vì lòng khiêm nhường sâu sắc, đã cảm thấy mình không xứng đáng chịu chết cùng một cách như Chúa mình. Vì vậy, ông đã yêu cầu được đóng đinh ngược đầu (capite adverso). Truyền thống này phù hợp một cách đẹp đẽ với tính cách của Phi-e-rơ: nhiệt thành nhưng sau khi được biến đổi, ông có một sự khiêm nhường thẳm sâu (1 Phi-e-rơ 5:6).
4. Bối cảnh lịch sử: Hoàng đế Nê-rô (trị vì 54-68 SCN) đã đổ tội vụ cháy lớn ở Rô-ma (năm 64 SCN) lên đầu người Cơ Đốc. Sử gia La Mã Tacitus ghi lại rằng họ đã bị bức hại dã man, bị đóng đinh, thiêu sống, và làm mồi cho thú dữ. Trong bối cảnh khủng bố này, việc Phi-e-rơ, một nhà lãnh đạo nổi bật, bị bắt và hành quyết là điều rất hợp lý.
Truyền thống luôn ghép đôi sự tử đạo của Phi-e-rơ và Phao-lô tại Rô-ma (dù có thể không cùng một ngày chính xác). Sự tương phản giữa hai cái chết này mang ý nghĩa thần học sâu sắc:
- Phi-e-rơ: Chịu đóng đinh, hình phạt dành cho nô lệ và những tội phạm hạ đẳng của đế quốc. Ông là sứ đồ cho người Do Thái (Ga-la-ti 2:7). Cái chết của ông trên cây thập tự nhấn mạnh sự sỉ nhục và sự vâng phục trong khiêm nhường.
- Phao-lô: Chịu chém đầu bằng kiếm (decollatio), một hình thức hành quyết nhanh chóng hơn, dành cho công dân La Mã. Ông là sứ đồ cho dân Ngoại (Ga-la-ti 2:7). Cái chết của ông nhấn mạnh sự công chính và quyền công dân trên trời (Phi-líp 3:20).
Cả hai cùng làm chứng cho Đấng Christ tại thủ đô của đế quốc thế giới, và cả hai cái chết đều “sáng danh Đức Chúa Trời”. Sự khác biệt về phương thức nhắc nhở chúng ta rằng Chúa kêu gọi và sử dụng mỗi người theo một cách độc đáo, nhưng tất cả đều quy về vinh quang của Ngài.
Không thể hiểu trọn vẹn sự tử đạo của Phi-e-rơ nếu tách rời khỏi hành trình đức tin đầy biến động của ông. Ông là người đầu tiên tuyên xưng “Chúa là Đấng Christ, Con Đức Chúa Trời hằng sống” (Ma-thi-ơ 16:16), nhưng cũng chính ông đã can ngăn Chúa đi đến thập tự giá (Ma-thi-ơ 16:22) và cuối cùng chối Chúa ba lần (Ma-thi-ơ 26:69-75).
Chìa khóa cho sự biến đổi này nằm ở sự phục hồi của Phi-e-rơ (Giăng 21:15-17). Ba lần Chúa Giê-xu hỏi “Ngươi yêu ta chăng?” đã khôi phục ông sau ba lần chối bỏ. Từ đó, Phi-e-rơ trở nên vững vàng. Trong sách Công vụ, ông là người giảng trong ngày Ngũ Tuần (Công vụ 2), dạn dĩ đối diện với công luận (Công vụ 4), và mạnh mẽ đối diện với sự bắt bớ (Công vụ 5, 12). Sự tử đạo của ông là đỉnh cao của một cuộc đời đã được biến đổi bởi ân điển và củng cố bởi Đức Thánh Linh. Nó chứng minh rằng Chúa có thể dùng một người yếu đuối, thất bại để trở nên một cột trụ vững chắc cho Hội Thánh.
Câu chuyện về sự qua đời của Phi-e-rơ không chỉ là một sự kiện lịch sử, mà còn là một kho báu về bài học thuộc linh.
1. Theo Chúa đến cùng: Lời kêu gọi “Hãy theo ta” (Giăng 21:19) sau lời tiên tri về cái chết nhắc nhở chúng ta rằng theo Chúa là một cam kết trọn đời, có thể dẫn đến sự từ bỏ, khó khăn, thậm chí là hy sinh. Sự trung tín của chúng ta không dựa trên hoàn cảnh thuận lợi, mà dựa trên Đấng Christ là cùng đích.
2. Sự chết có thể làm vinh hiển Đức Chúa Trời: Trong một nền văn hóa tôn thờ sự an toàn và thoải mái, chúng ta cần nhớ rằng mọi khía cạnh của đời sống, kể cả sự đau đớn và cái chết, đều có thể trở nên phương tiện để làm sáng danh Chúa (Phi-líp 1:20). Thái độ của chúng ta trong nghịch cảnh là một chứng đạo mạnh mẽ.
3. Ân điển biến đổi thất bại thành sức mạnh: Phi-e-rơ từng là người chối Chúa. Nhưng ân điển Chúa đã không loại bỏ ông. Thay vào đó, ân điển ấy đã biến nỗi đau thất bại thành sự khiêm nhường và lòng thương xót (xem 1 Phi-e-rơ 5:5, 10). Dù chúng ta có thất bại thế nào, ân điển Chúa vẫn đủ để phục hồi và sử dụng chúng ta.
4. Sống với thực tại vĩnh cửu: Phi-e-rơ viết trong thư của mình: “Như anh em được chia phần trong sự thương khó của Đấng Christ bao nhiêu, thì hãy vui mừng bấy nhiêu, hầu cho đến ngày vinh hiển của Ngài hiện ra, anh em cũng được vui mừng nhảy nhót” (1 Phi-e-rơ 4:13). Cuộc đời và cái chết của ông thể hiện một tâm trí hướng về “ngày vinh hiển” ấy, khích lệ chúng ta sống với tầm nhìn về cõi đời đời.
Sự tử đạo của Sứ đồ Phi-e-rơ, được báo trước bởi Chúa Giê-xu và được xác nhận bởi truyền thống Hội Thánh ban đầu, không phải là một cái kết bi thảm, mà là một sự kết thúc vinh hiển cho một hành trình đức tin được biến đổi bởi ân điển. Từ một ngư phủ nóng nảy đến một vị sứ đồ dạn dĩ, từ một người chối Chúa trong sợ hãi đến một chứng nhân sẵn sàng đổ máu mình, Phi-e-rơ là bằng chứng sống động về quyền năng phục hồi và tể trị của Đấng Christ. Câu chuyện của ông thách thức chúng ta sống trung tín, bước đi trong sự khiêm nhường, và luôn hướng về lời kêu gọi tối cao: “Hãy theo ta” – dù có phải trả giá bằng điều gì đi nữa. Di sản của ông nhắc nhở mỗi tín hữu rằng, trong tay Chúa, ngay cả cái chết cũng có thể trở thành một bài ca ngợi khen cho vinh quang của Đức Chúa Trời.