Tại Sao Văn Chương Khải Huyền Lại Kỳ Lạ?
Khi mở trang cuối cùng của Kinh Thánh, độc giả thường bước vào một thế giới đầy những hình ảnh lạ lùng: những con thú bảy đầu mười sừng, những thiên sứ với những cái chén đầy tai họa, một người nữ mặc mặt trời, và một thành bằng vàng và châu báu từ trời giáng xuống. Sách Khải Huyền (Khải-huyền của Giăng) thường gây choáng ngợp, bối rối và thậm chí sợ hãi. Nhưng sự “kỳ lạ” này không phải là một lỗi, mà là một đặc điểm cố ý của một thể loại văn chương đặc biệt trong Kinh Thánh. Bài viết này sẽ đi sâu khám phá lý do thần học, văn hóa và văn chương đằng sau phong cách độc đáo của sách Khải Huyền, với mục đích giúp chúng ta không chỉ hiểu mà còn yêu mến thông điệp đầy quyền năng và hy vọng mà nó mang lại.
I. Hiểu Thể Loại: Khải Huyền là Gì?
Trước hết, chúng ta phải hiểu thuật ngữ. Tên sách “Khải Huyền” bắt nguồn từ từ Hy Lạp ἀποκάλυψις (apokalypsis), có nghĩa là “vén màn”, “bày tỏ”, hay “khải thị”. Ngay từ đầu sách đã tuyên bố: "Sự mặc thị của Đức Chúa Jêsus Christ mà Đức Chúa Trời đã ban cho Ngài đặng đem tỏ ra cùng các tôi tớ Ngài những điều kíp phải xảy đến" (Khải-huyền 1:1). Vậy, mục đích chính của nó là bày tỏ, chứ không phải che giấu. Sự “kỳ lạ” nằm ở phương tiện được sử dụng để bày tỏ những lẽ thật thuộc linh và tương lai vượt quá khả năng diễn đạt của ngôn ngữ thông thường.
Văn chương khải huyền (apocalyptic literature) là một thể loại văn chương Do Thái phát triển mạnh mẽ trong khoảng thời gian giữa hai Giao Ước (Intertestamental Period). Nó thường xuất hiện trong những thời kỳ bức hại khủng khiếp, khi mà người tín đồ không thể nói thẳng được. Đặc điểm của nó bao gồm:
- Tính biểu tượng cao độ: Sử dụng hình ảnh, con số, màu sắc và sinh vật tượng trưng để truyền tải thông điệp.
- Thị kiến và thiên sứ dẫn giải: Người nhận khải tượng thường được một thiên sứ giải nghĩa (xem Khải-huyền 7:13-17, 17:7-18).
- Quan điểm về lịch sử và tương lai: Thường trình bày lịch sử như một cuộc xung đột vũ trụ giữa thiện và ác, với sự can thiệp tối hậu của Đức Chúa Trời để thiết lập vương quốc vĩnh cửu của Ngài.
- Ngôn ngữ cường điệu và siêu việt: Mô tả những sự kiện và thực tại vượt xa kinh nghiệm trần gian.
II. Bối Cảnh Lịch Sử: Một Thông Điệp Ẩn Danh Cho Người Bị Bức Hại
Sách Khải Huyền được viết bởi Sứ đồ Giăng, khi ông bị lưu đày trên đảo Bát-mô "vì cớ lời Đức Chúa Trời và chứng của Đức Chúa Jêsus" (Khải-huyền 1:9). Đây là thời kỳ Đế chế La Mã dưới thời hoàng đế Domitian (khoảng năm 90-95 SCN) đang gia tăng áp lực bách hại Hội Thánh. Người La Mã đòi hỏi sự tôn thờ hoàng đế như một vị thần (Kurios – Chúa). Từ chối điều này, các Cơ Đốc nhân bị xem là phản quốc và phi đạo đức.
Trong bối cảnh đó, viết một lá thư trực tiếp kêu gọi nổi dậy chống lại La Mã là tự sát. Do đó, Giăng đã sử dụng ngôn ngữ mã hóa (coded language) đầy hình tượng. Những độc giả Cơ Đốc đương thời, quen thuộc với Cựu Ước và văn chương khải huyền Do Thái, có thể hiểu được thông điệp thật. Ví dụ:
- "Con thú" (Khải-huyền 13:1-10): Là biểu tượng cho Đế chế La Mã và quyền lực chống nghịch Đức Chúa Trời. Số của nó là 666 (Khải-huyền 13:18) – một trò chơi chữ (gematria) trong tiếng Hê-bơ-rơ/Hy Lạp, mà nhiều học giả tin rằng ám chỉ đến tên “Caesar Nero” hoặc chính thể độc tài phản Chúa.
- "Babylon Lớn" (Khải-huyền 17-18): Không phải chỉ thành phố cổ, mà là biểu tượng của mọi hệ thống trần gian chống nghịch Đức Chúa Trời, đầy dẫy sự ham mê, xa hoa và bạo ngược. Độc giả thế kỷ thứ nhất ngay lập tức liên tưởng đến La Mã.
- "Dân sự, chi phái, tiếng nói, nước" (Khải-huyền 7:9): Mô tả Hội Thánh phổ thông vượt trên mọi rào cản dân tộc và chính trị của đế quốc.
Như vậy, sự “kỳ lạ” là một lớp ngụy trang an toàn, đồng thời là một ngôn ngữ thần học sâu sắc, bày tỏ thực tại thuộc linh đằng sau những sự kiện chính trị.
III. Phương Tiện Truyền Đạt Thực Tại Siêu Việt
Làm sao để mô tả Đấng Christ vinh hiển, thiên đàng, hay trận chiến cuối cùng giữa thiện và ác bằng ngôn từ thông thường? Khải Huyền sử dụng hình tượng để cố gắng diễn tả điều không thể diễn tả được. Hãy xem khải tượng về Chúa Giê-xu:
"Tôi thấy... có ai giống như con người, mặc áo dài, thắt đai vàng ngang trên ngực. Đầu và tóc Ngài trắng như lông chiên trắng, như tuyết; mắt Ngài như ngọn lửa; chân như đồng sáng đã luyện trong lò lửa; tiếng nói như tiếng nước lớn. Tay hữu Ngài cầm bảy ngôi sao; miệng thò ra thanh gươm nhọn hai lưỡi, và mặt Ngài như mặt trời khi soi sáng hết sức." (Khải-huyền 1:12-16).
Mỗi hình ảnh đều mang ý nghĩa thần học từ Cựu Ước: “tóc trắng” biểu thị sự vĩnh hằng (Đa-ni-ên 7:9), “mắt như lửa” biểu thị sự thấu suốt và phán xét, “chân như đồng” biểu thị sự vững chắc và chiến thắng, “miệng có gươm” biểu thị uy quyền của Lời Chúa (Hê-bơ-rơ 4:12). Sự mô tả này không nhằm cho chúng ta vẽ ra một bức tranh chân dung, mà để chúng ta cảm nhận được uy nghi, thánh khiết, quyền năng và vinh quang siêu việt của Đấng Christ Phục Sinh.
Tương tự, những con số trong Khải Huyền đều có ý nghĩa biểu tượng:
- Số 7: Số của sự trọn vẹn, đầy đủ thuộc linh (7 Hội Thánh, 7 ấn, 7 kèn, 7 chén).
- Số 3: Số của Đức Chúa Trời (Ba Ngôi).
- Số 4: Số của trần gian, tạo vật (4 phương trời, 4 mùa).
- Số 12 & 144 (12x12): Số của dân sự Đức Chúa Trời (12 chi phái Y-sơ-ra-ên x 12 sứ đồ = Hội Thánh Tân Ước).
- Số 1/2, 3.5, 42 tháng, 1260 ngày: Đều chỉ một khoảng thời gian bức hại hữu hạn, tạm thời (Đa-ni-ên 7:25, 12:7).
Việc giải nghĩa theo nghĩa đen các con số này (ví dụ tính toán ngày tận thế) thường đi ngược lại mục đích biểu tượng của chúng.
IV. Mục Đích Cốt Lõi: Khích Lệ Và An Ủi Hội Thánh Đang Chịu Khổ
Xuyên suốt mọi hình tượng kỳ lạ, mục đích của Khải Huyền rất rõ ràng và thiết thực: khích lệ các tín đồ đang chịu khổ đau và bức hại trung tín với Chúa cho đến cuối cùng. Sách này là một lời “phước lành” (Khải-huyền 1:3) và một lời hứa về sự chiến thắng sau cùng.
"Rồi tôi nghe một tiếng lớn ở trên trời rằng: Bây giờ sự cứu rỗi, quyền năng, và nước của Đức Chúa Trời chúng ta đã đến, cùng quyền phép của Đấng Christ của Ngài đã đến; vì kẻ kiện cáo anh em chúng ta, ngày đêm kiện cáo chúng ta trước mặt Đức Chúa Trời, đã bị quăng xuống rồi. Chúng đã thắng nó bởi huyết Chiên Con và bởi lời làm chứng của mình; chúng chẳng tiếc sự sống mình cho đến chết." (Khải-huyền 12:10-11).
Thông điệp trung tâm là: Dù hiện tại có đen tối thế nào, Đức Chúa Trời vẫn ngự trị trên ngôi (Khải-huyền 4). Chiên Con đã chịu giết là Đấng duy nhất xứng đáng mở ấn tín của lịch sử (Khải-huyền 5). Ngài nắm quyền tể trị, và lịch sử đang tiến về sự kết thúc mà Ngài đã định. Kẻ ác có vẻ thắng thế tạm thời, nhưng sự phán xét cuối cùng và công bình sẽ đến. Dân sự của Chúa, dù bị giết vì đức tin, sẽ được sống lại và cai trị với Ngài đời đời (Khải-huyền 20:4-6).
Thành Giê-ru-sa-lem mới (Khải-huyền 21-22) không phải là một kiến trúc bằng vàng để chúng ta phân tích vật chất, mà là một lời hứa tối hậu về sự hiện diện đời đời của Đức Chúa Trời với dân Ngài: "Nầy, đền tạm của Đức Chúa Trời ở giữa loài người! Ngài sẽ ở với chúng, và chúng sẽ làm dân Ngài; còn chính Đức Chúa Trời sẽ ở với chúng và làm Đức Chúa Trời của chúng." (Khải-huyền 21:3).
V. Ứng Dụng Thực Tiễn Cho Đời Sống Cơ Đốc Ngày Nay
Làm thế nào để chúng ta, những Cơ Đốc nhân sống trong thế kỷ 21, áp dụng sách sách “kỳ lạ” này?
1. Sống Với Tầm Nhìn Về Sự Chiến Thắng Sau Cùng: Khi đối diện với nghịch cảnh, bệnh tật, bất công hay sự chế giễu vì đức tin, hãy nhìn lên khải tượng về ngai vàng (Khải-huyền 4) và Chiên Con (Khải-huyền 5). Chúa vẫn cai trị. Lịch sử có mục đích và sẽ kết thúc trong chiến thắng của Ngài. Điều này cho chúng ta sự kiên nhẫn và hy vọng không lay chuyển.
2. Giữ Vững Đức Tin Và Lời Làm Chứng: Lời kêu gọi xuyên suốt Khải Huyền là “ai có tai, hãy nghe” và “kẻ nào thắng”. Trong một thế giới thường thù nghịch với các giá trị Phúc Âm, chúng ta được kêu gọi trung tín với Chúa và Lời làm chứng của mình (Khải-huyền 12:11), dù phải trả giá.
3. Tỉnh Thức Và Không Thờ Lạy “Con Thú” Hiện Đại: “Con thú” và “Babylon” ngày nay có thể là bất kỳ hệ thống tư tưởng, chính trị hay kinh tế nào đòi hỏi sự trung thành tối thượng thay cho Đức Chúa Trời (chủ nghĩa vật chất, chủ nghĩa dân tộc cực đoan, chủ nghĩa khoái lạc...). Khải Huyền cảnh báo chúng ta đừng bị mê hoặc bởi quyền lực và sự xa hoa của thế gian, vì số phận của nó là diệt vong (Khải-huyền 18).
4. Tập Trung Vào Sự Thờ Phượng: Thiên đàng trong Khải Huyền là một nơi của sự thờ phượng không ngừng (Khải-huyền 4:8, 5:11-14). Đời sống Cơ Đốc ngay bây giờ nên là sự chuẩn bị cho sự thờ phượng đời đời đó—một đời sống hướng về Chúa, tôn cao Ngài trong mọi việc.
5. Rao Truyền Lời Mời Gọi Cuối Cùng Của Phúc Âm: Giữa những sự phán xét, vẫn có tiếng kêu: "Đức Thánh Linh và vợ mới cùng nói: Hãy đến! Kẻ nào nghe cũng hãy nói rằng: Hãy đến!... Người nào khát, khá đến. Kẻ nào muốn, khá nhận lấy nước sự sống cách nhưng không." (Khải-huyền 22:17). Sứ mạng của Hội Thánh là tiếp tục mời gọi mọi người đến với Chiên Con, Đấng đã chuộc tội cho nhân loại.
Kết Luận
Sách Khải Huyền “kỳ lạ” không phải để chúng ta sợ hãi, mê tín hay dùng làm bùa chú để đoán tương lai. Sự kỳ lạ đó là một dụng cụ thần học mạnh mẽ, được Đức Thánh Linh cảm thúc, để vén màn cho chúng ta thấy thực tại thuộc linh vĩ đại đằng sau bức màn của thế giới vật chất. Nó là ánh sáng rọi vào những thời kỳ đen tối nhất của lịch sử, khẳng định rằng Chúa Cứu Thế Giê-xu là Chúa của lịch sử, là Đấng Chiến Thắng sau cùng, và Ngài đang dẫn dắt mọi sự đến sự hoàn tất vinh quang trong Ngài. Khi chúng ta học Khải Huyền với tấm lòng khiêm nhường, dựa trên nền tảng toàn bộ Kinh Thánh và luôn hướng về Chúa Giê-xu là trung tâm, chúng ta sẽ tìm thấy không phải nỗi sợ, mà là niềm hy vọng vững chắc, lời an ủi sâu xa và một lời kêu gọi mạnh mẽ để sống trung tín cho Chúa trong thời đại hôm nay.
"Đấng làm chứng cho những việc đó, phán rằng: Phải, ta đến mau chóng. A-men, lạy Đức Chúa Jêsus, xin hãy đến!" (Khải-huyền 22:20).